سلاو
ایمرو اسفند ماه بیسˇ چارمه گه بونه آولˇ ما دهوم دئه یه هفته جی کمتر بومؤنسه تا خورشیدی سال تمنابون. خسم عید موارکی بگوم بدئم چی عیدی؟ چی کشکی؟ هرکسˇ یئنی ناراحته. هر کسˇ گبه ایشتؤبنی گونه زوتتر تمنابون وأکتیم.
نفأمنم این دئه چور زیویشه گه همه نالنن ؤ همهٰنی خو کیفˇ سر درن. ایرا هنی مرکه گونه بینزین أندی گرانابئه جایی شؤ نیشأنه. اورا شونی زنکه گونه أندی ارزاق گرانه چیزی هئه نیشأنه. ایمه هرجا شونی مردوم کلسن راشئ مئن هر خؤنه مئن شونه انواع خوراکئن نئه.
چندی ای مردوم خؤبن. ندأرنهٰ ولی حاضرن تا کمر به جیر بشون قرضˇ بون ولی خو تفریحه عالی بؤنن ؤ خو خوراکه بدأرن. ایمه نالنن.
ندأرنهٰ، ایمه هر دفأ شونی اوشؤنˇ ور یئنی تازه چیکچی هأیتن. اونن چی، بئترین جنس ؤ گرؤنترین. ایمه اگر یه نفر بیه بگون فلؤنی چن تومن دأری مأ هدی تا ... (تا هر چی. موهم مگر؟) ایشؤنˇ دیم سورخابونه خو کۋنه یته پیچ دنن، یته خفه زنن ؤ شورؤ کونن دورؤ گوتنه گه ولله به پیر به پیغؤمبر به علی ابلفضل و دئه همهٰ کشنن وسط تا مرکه خو بزأگبˇ جی پشیمانابونه.
خا چهره؟ ای سرنوگون دورؤ چئه گه آمو تترج گونیم؟
بیین قرار بنین ای نؤسالˇ مئن ای سرنوگون دورؤئه أمی زیویشˇ جی وورؤنیم. هر روز خؤر بؤگیم دورؤ تأتیل. فقط راستی
یا حق
دامون لتریج
10/8/88
سر مقالهی مجلّهی گیلهوا – محمدتقی پوراحمد جکتاجی
نامه به مسئولین آموزش و پرورش گیلان – مهدی گلپور
نرمافزار تقویم گیلکی (به همراه هجری شمسی و میلادی) به کوشش منوچهر ابراهیمیان
زبان گیلکی متأسفانه دارای خطّی مختص به خود نیست و به همین دلیل گیلکان برای نوشتن به زبان خود مجبور به استفاده از دیگر خطوط مستعمل در سرزمین کاسپین میبوده و میباشند.
با آغاز مشروطه و افزایش آثار مکتوب به مرور آثار زبان گیلکی هم رو به ازدیاد نهاد و در این بین آنچه باعث آزار خوانندهگان آثار گیلکی بود، نبود خطی مشخص و مدون برای کتابت آن بود. به طوری که هنوز هم این معضل برطرف نشده و هر اثر و هر نویسندهای سبک مخصوصی را برای نگارش اثرش برمیگزیند که حتی خود نویسنده (یا ناشر) هم قواعد نگارش خود را رعایت نمیکند.
چندیست رسمالخط گیلهوا گوی سبقت از همهگان ربوده و بیش از دیگر آیینهای نگارش مورد پذیرش جوانانی که به گیلکی مینویسند قرار گرفتهاست. اما خب هر خط بههر حال ایراداتی دارد که باید به مرور زمان رفع و رجوع شود.
نگارنده علیرغم اینکه معتقد به استفادهی بهینه و بهبود یافتهتر از رسمالخط کیسوم هستم اما با توجه به شرایط موجود راهحل دوخطه شدن را بیش از همه میپسندم. به این معنی که هر نوشتار گیلکی به دو نوع گیلکی (لاتین) و گیلکی (عربی) نگارش شود. به همان شیوه که امروز بر سر بسیاری از مغازهها این دوگونهگی خط را شاهدیم.
حال که این دوگونهگی مورد پسند است راهحل من هم به این شرح است:
گیلکی (عربی):
گیلکی عربی خطیست که به انواع گوناگون در طی این سالها مورد استفاده قرار گرفته است. مهمترین نوع آن خط گیلهوا میباشد که در مجلهی گیلهوا و در میان برخی فعالین (با اندکی تفاوت) استفاده میشود.
پیشنهاد من هم براساس همین خط (گیلهوا) است که تغییراتی در آن اعمال کردهام.
گیلکی (لاتین):
گیلکی لاتین که در ابتدا همانند خط رومیایی نوشته میشد (و همچنان هم مستعمل است) و سپس به صورت خط کیسوم مورد استفاده قرار گرفت؛ که البته به دلایل مختلف (از جمله اتهامهای گوناگون تجزیهطلبی و عامل استعمار و ...) مهجور ماندهاست.
پیشنهاد من هم براساس همین خط (کیسوم) است که تغییراتی در آن اعمال کردهام.
در قسمت بعد بهمرور به معرفی این دو خط خواهم پرداخت.
یا حق
جان لنونه پیله آهنگ Imagine واگردان
بخیالین بهشتی ننابون
آسؤنه اگر هخسأی بؤنی
هیچ جهندمی أمی بون ننئه
خالی آسمؤن أمی سر نئه
بخیالین مردوم همه
ایمرو رئه زیونن
بخیالین هیچ کشوری ننابون
سخت نیه ای خیال
هیچچی ننئه گه اونˇ دؤنی بکوشی یا بمیری
هیتؤرأنی هیچ دینی ننئه
بخیالین مردوم همه
سؤنی مئن زیونن
ممکنه بؤگید مو خیالوؤج هیسم
ولی مو تینار نیم
نأجه دأرم یته روز کسکسأکیم
ؤ دونیا یته بونه
بخیالین مالکیتی ننابون
ویر یئنم اگر تونسهبی
نیازی نیه آج ؤ یأسه رئه
یته برأری جرگه مردومˇ رئه (بخیالین)
بخیالین مردوم
دونیا همهٰ به اشتراک ننن
شاید بؤگید مو خیالوؤج هیسم
ولی مو تینار نیم
نأجه دأرم ای روز کسکسأکیم
ؤ دونیا یته بونه
مهٰره دئه نیشنأسی؟ گیلکیٰم من
بیسر صدا، تمبزه، خاکیٰم من
جؤن وأکتهٰر، زللـه، جیجأکیٰم من
..دئبار أمهٰره آی مزقأیتن
آی أمهٰره تینتیر همأن
آی أمهٰره دسپرأیتن
دئسالؤن وختی گیلانه خلع سلاح بؤتن، یا وختی میرزایه سرأبئن، وختی دئه کسیه ونهشتن نطق بزنه، هو زمات أمی مزقأیتنه سرأیتن. ای مزقأیتن خؤره تاریخی بونه دأشت. چون آمو همیشک اوشؤنˇ وینی مۋ بیم. هرگی ونهشتیم أمهٰره گردنی گب بزنن. گردنی گب زأن یه طرف ؤ گردنه بئن یکی بؤ. هینˇ وأسر وختی بتونسن یه مینه أمی سر سوارابون دئه بفأمسن بئترین مؤقع هیسه تا خو جاجیگهٰ سیفتانن. پس دس به کار وکتن ؤ همه جا چؤ تودأن گه گیلکؤن ایتؤرن ؤاوتؤرن ؤ گیلکؤنن چون خؤره ای بازی مئن بازنده دئن تسلیم وکتن.
دئه مارؤن خو زأکؤنه گیلکی نیاموتن، دئه ونهشتن گه زأکؤن گیلکی گب بزنن. اگر نئسأبی شیون ؤ ممولی ؤ جکتاجی ؤ ایشؤنˇ جوری آدمؤن مألوم نوبؤ هسهٰ دئه کسی گیلکی گب بزهبی یا نأ. ولی ای گتˇ مردؤنˇ دؤنی گیلکی هلئه نفس کشنه ؤ یته نسل یاتهبوبئه گه خو أرمؤنه گیلک ؤ گیلکی دؤنن. دئه ترسˇ همرهٰ خؤره فارس دؤنخؤنن ؤ گولازˇ همرهٰ گونن گیلکن ؤ گیلکی گب زنن ؤ گیلکی نیویسن.
أمی نازبدأشته گیلکی (گه هزار سالˇ پسی هلئه نفس کشئه دره) هی نسلˇ همرهٰ تونه سرپا بئسه ؤ هنده جؤنأگیره ؤ تونه ای خشن دونیا مئن سینه راستاؤنه ؤ بگون مهٰرن هیسأم. مهٰره جخترأندین.
أمی وظیفه اینه گه ایشؤنˇ جی حمایت بؤنیم ؤ خورهٰنی گیلکی یاور ببیم. تا أمی زأکؤن أمی موسؤن خو پئر ؤ مارˇ جی ایراد نئیرن گه چهٰره أمهٰره گیلکی نیاموتید تا آمو أندی عذاب نکشیم؟
شیمی زأکؤنه گیلکی بیاموجین تا گیلکی بزیوه.
دامون لتریج (مهرشاد مهدیزاده)
18/7/1588 (امیرما)