خودا نؤمی
1.
Nöruz Bөl!
Vөnăl Ki Gilөkön ө Dil Bөsujө
Vөnăl Ki Gilөk Xu Mace'ä Bөdujө
Vөnăl Ki Qөm Vө Dil ө Dөl Bөmujө
ونال کی گیلکؤنˇ دیل بسوجه
ونال کی گیلک خو مچه' بدوجه
ونال کی غم وه دیلˇ دل بموجه
2.
Gilөki Andi Xujirө Gө Tө'rө Yăd'ă'šunө
Săat ö Săniyө ö ZөmөtDөvăr
گیلکی أندی خوجیره گه ته ره یاداشونه
ساأت ؤ سانیه ؤ زمت دوار
3.
Gilөki Andi Xujirө Gө Tө'rө Yăd'Avөrө
Vä Gulăz Böni Ti Mări Zөvönө
گیلکی أندی خوجیره گه ته ره یادأوره
وأ گولاز بؤنی تی ماری زوؤنه
گوشه ای از سرمقاله ی جناب آقای پوراحمد جکتاجی در گیله وا 130 (سیا-دیا 1587):
اتفاقی که در مزارع جلگه ای گیلان می افتد مشابه اتفاقی است که پیش تر در نوار ساحلی دریا و بعد در مراتع و دامنه جنگل ها افتاده است و طبیعت گیلان را که از آن ِ همه ی گیلانیان و هموطنان است دستخوش آشفتگی و انواع آلودگی ها کرده است. زمانی حدود 20 سال پیش برادران مازندرانی ما، به ویژه آملی ها و بابلی ها که قبلن اراضی کشاورزی خود را بر اثر بروز پدیده ی مشابه از دست داده بودند به گیلان سرازیر شدند و زمین های کشاورزی را می خریدند، موضوع چنان جدّی شد که آیت الله احسان بخش امام جمعه وقت رشت در تریبون نماز جمعه به کشاورزان هشدار داد و به مسئولان اخطار کرد که جلوی فروش زمین و تغییر کاربری را بگیرند. کاری که در حال حاضر به جد گرفته نمی شود. خوب بود خریداران آملی و بابلی زمین هایی را که می خریدند با توان مالی خود و به مدد ماشین آلات و عشق به کار و تولید باز به زراعت می پرداختند؛ خریداران امروز نه تنها کشاورز نیستند که از هر جای تهران و کلان شهرها به قصد امحاء کشاورزی و ساختن صرفن ویلا برای گذراندن دوره ی تعطیلات و اوقات فراغت آمده و دست به خرید زمین می زنند. تأسف بارتر این که بیشتر فروشنده گان این زمین ها ناگزیر می شوند بعدن به عنوان سرایدار و نگهبان ویلاها بر سر زمینی که خود روزی مالک آن بودند در ازای مبلغی ناچیز کشیک بدهند و نگهبانی کنند.
.
ویلاسازی هم متر و معیاری دارد. جای خاص و روال خاص و ساخت و ساز خاص خود را دارد. اگر قرار باشد هرکس، هرجا را خواست بخرد و با سلیقه ی خود بسازد که هماهنگی با محیط و معماری محل نداشته باشد، آن چنان که اکنون به چشم می آید نه فقط منطقی نیست و زیبا نیست که ویرانگر است. دیگر نه از کشاورزی نشانی خواهد ماند نه از طبیعت بکر موجود نمادی، نه از هویت بومی و وحدت قومی. ترکیب جمعیتی و ذائقه ی فرهنگی به هم می خورد مشکلات اجتماعی بروز می کند. طبیعت گیلان عوض می شود، دیگر حتی برای گردشگران هم مقبولیتی نخواهد داشت. آن گاه پای توریسم هم از منطقه می افتد و آخرین بارقه ی امید، نقش برآب می شود.
باید کمپینی برای نجات این مشکل تشکیل داد. باید نهشضتی ایجاد کرد که مردم به آگاهی و هشیاری برسند و اتفاقن مدیران اجرایی در ایجاد این کمپین و برپایی نهضت باید کمک حال مردم باشند و شوق اعتراضات را دامن بزنند. مگر ایران چقدر نوار سبز ساحلی و جنگلی و سرزمین نمور و بارانی دارد که مسئولان اجرایی نسبت به این امر این همه بی توجه بی احساسند. مسئولان اگر عمق فاجعه را در نیابند و جلوی این روند را نگیرند، تاوان سختی از نظر وجدان کاری و مسئولیت ملی خواهند داشت و اگر با مردم همراه باشند و در ایجاد این نهضت یاری کنند، مطمئنن قدم خیری برداشته اند که هیچگاه از یاد و خاطر مردم فراموش نخواهد شد.
گیلانی دلواپس است. برای کشاورزی در حال احتضارش، برای صنعت عقیمش و برای طبیعت در حال نابودی اش، برای بقای خود و ابقای سرزمینش، برای حال و آینده اش. مسئولان دوره ی تدبیر و امید چه راهکاری برای رفع این دلواپسی دارند؟ به واقع دلواپسیم. دلواپس داشته های خود که از دست مان می رود و دلواپس آینده.
Ămu Vä Buxönim, Vä Banivisim, Vä Bištöbim, Agөr Nuxönim ö Nanivisim ö Ništöbim Ami Hamө Cө'ë Yădănim, Dө Nөm-Nөm'ë Gilөki Amrä Qөribi Kunim, Dө Xudi Gilөki Ami Ši Niyө, Hutö Gө Tă Isө Ami Zăkön Gilөki Nuxöndөn, Hutö Gө Gilөki Gөb Nazөnөn, Ruzi Rөsөnө Gө Dө Asä Gilөkiyө Ništöbөnөn, Iyөndөr'ө Gө Ămu Vä Xu Vөzifө'ä Durös Өnjäm Bөdim. Agөr Ămu I Zөmөtө Mën Gilөki Nanivisim ö Nögim Dө Ami Zăkön Gilөki'yө Hөttă Ištösө Mannën, ö Vөxti Tu Ti Vөr Hikas Gilөki Gөb Nazөnө Dө Ci Intizări Däri Gө Zäk'ө Gilөki Hali Bөbun?
Hin ө Väsөr ө Gө Vä Tă Tunim Banivisim ö Bögim Tă Bazin Nogun Hikas Ami Väsөr Cizi Nөnë, Tă Mannisө’bun Bөhönө Bөyrөn Gө Hikas Ami Fikr Dannө'bö yö Amө'rө Hikөs Niyămut. Vä Andi Banivisim Gө Dө Hikөs Mannisө'bun Bөgun Gilөki Xăli Yөtө Šөfăi Zөvön Isө ö Mannë Nivištө Bөbun.
Gilөki Amrä Vä Bөzivim, Vä Nafөs Bakөšim.
متن زیر بی کم و کاست مقاله ای ست از خانوم طیبه علیپور پس بیاموزیم
جشن
آیین جوکول چینی در گیلان قدیم .
جوکول جوانه نارس برنج است که نوید رسیدن فصل
برداشت و دسترنج چند ماه کارو تلاش بی وقفه را به کشاورز میدهد..
در گذشته این مراسم در جای جای گیلان عزیز به
شکلهای متفاوتی اجرا میشد که در ان کشاورزان جوکول را قبل از برداشت برنج به عنوان
تحفه خوشه زدن محصول نزد بزرگان می‌بردند و هدایا دریافت می‌کردند.
جوکول چینی در روستای بالاشاده – لاهیجان
مردم روستا با وسیله ای با نام داره که مثل داس
است،بر روی خوشه های برنج که هنوز نرسیده می کشند، و دانه های برنج را جدا
می کنند. که این کار داخل مزرعه صورت می گرفت.بعد این دانه ها را هنگام شب داخل
دنگ (از تنه درخت ساخته شده بوده که داخل آن تهی بوده)ریخته و با جانسه (وسیله
چوبی) روی دانه ها می کوبیدند تا شلتوک را از دانه ها جدا کنند،که معمولا هر دو
نفر مقابل هم می ایستادند و اینکار را انجام می دادند.
حال به این دانه های برنج جدا شده از شلتوک جوکول می گفتند که به ان شکر
اضافه نموده ومزین به برگ ریحان می کردندو آن را بین مردم بالاشاده توزیع می کردند
، این مراسم معمولا” یکماه قبل از درو برنج ( برنج واوینی ) انجام می گرفت .
جوکول قند زنی در مراسم عروسی از کارهائی که یاوری دختران دم بخت را می
طلبیددر برپایی مراسم قبل ازدواج، جوکول چینی بود.. جوکول ،خوشۀ نیمه رس شالی که
تازه دانه بسته سنبله هایش را غلاف سایه می کشند،دسته می کنند و دانه اش را روی
آتش برشته می کنند و به آن شکر و ادویه می زنند، تحفه ای است که قدیم برای اربابان
می بردندو نوعروسان و دختران نامزد دار برای خانوادۀ شوهر شان تهیه می دیدند.جوکول
کشی نو عروسان در روستا های اطراف لاهیجان و شرق گیلان تفصیل بیشتری دارد.
در روستا های بالامحله و پایین محله پاشاکی سیاهکل ،جوکول کشی که «جوکول
قند زنی» نامیده می شود، با یاوری زنان هر دو خانواده انجام می گیرد .به این ترتیب
که کار چیدن خوشه ها با عروس و همراهانش می باشد و برشته کردن و درست کردن آن با
زنان خانواده داماد است؛ برای کار قبلا” خبر می دهند و به خانۀ عروس می روند .
اێ دۊنیا مئن هیچچێ مطلق نێیه، همه چێ نسبێ هێسه ؤ خئلێ چێزؤن وراکۋنا.
مثن یێ دؤره مئن گۊنن فلان چێز خۊجێره ؤ هۊ چێز مألۊم نێیه تا 50 سال بزؤن هنده خۊجێر ببۊن ؤ، ممکنه بد ببۊن.
آمۊ اێیه نێوێسێنێم ؤ نێوێسێنێم. اێسه اگر هرکس خۊ مێجه مئن أمی همرأ مۊوافق یا موخالف اێسه ببۊن. ممکنه 20 سال بعد أمێ گب برد بدأره و مألۊم نێیه شایدن أمه ره بگۊن خارجێ ؤ ... (هۊجۊر گه تاسه هر دۊ جۊره بدئیم).
ولێ عقب نێشتن اۊ کارێ نێیه
گه وأ بؤنێم. وأ بنوێسێم ؤ بۊخؤنێم ؤ بؤگێم. تا ناقلن اگرن دئه نۊگذأشتن بنوێسێم ؤ
بؤگێم ؤ بۊخؤنێم، دئبخؤنˇ وأسر خؤنده شا بنأ بێم تا أمێ کرد ؤ کارؤنˇ سر وێر بؤنن.
I Dunyă Mën Hicci Motlaq Niyө, Hamө Ci Nөsbi Hisө ö Xëli Cizön Vөräkünă
Masan Yi Dörө Mën Gunөn Fөlăn Ciz Xujirө ö Hu Ciz Mälum Niyө Tă Pөnjă Săl Bazön Xujir Bөbun ö Momkөnө Bad Bөbun.
Ămu Iyө Nivisөnim ö Nivisөnim. Isө Agөr Har Kөs Xu Mijө Mën Ami Hamrä Muvăfөq Yă Muxălөf Hisө Bөbun. Momkөnө Bis Săl Bäd Ami Gөb Bord Bөdärө ö Mälum Niyө, Šăyөd Amө'rө Bөgun Xărөji ö ... (Hujur Gө Tă'sө Har Du Jurө Bөdëym
Vөli Aqөb Ništөn U Kări Niyө Gө Vä Bönim. Vä Banivisim ö Buxönim ö Bögim. Tă Năqөlөm Agөr'өn Dë Nugzäštөn Banvisim ö Bögim ö Buxönim, Dëbөxön ө Väsөr Xöndө'Šă Bөnä bim Tă Ami Kөrd ö Kărön ө Sөr Vir Bönөn.
