شؤ گب

دۊنیایه نوأنه، هێنˇ وأسر مێ کارؤنه رچأیته مننئم
نوأ نوأ پێش بؤر دره، تا نبۊن یه دفأ یته هکشێ خنده بؤنم
هی مهره دسنگال زنه، هی می دێمه چێک گێره، هی مهره وێلێسکێن گێره
دؤنه وؤسۊسأرمه'، هنده مهره دخشأره
هێتؤ چک ؤ لنگ زأدرم اۊنˇ بۊن، سرنگۊن وێلانؤنه، هێتؤ اێماله کۊنه
وناله نفس بکشم، ددار لگددمۊج دره
دئه جؤن نمؤنسه، وأکته'م، فۊچۊرده'م، دپلخسه'م
می دسبرس نێیه، نهویره اێنˇ شارگه زأنابؤم تا هم خؤره رأتابؤم، هم شاید دبخؤنه رأتانم
سرنگۊن دۊنیا، بترکێ رأتابێم

Dunyăyө Nөvänө,Hin ө Väsөr Mi Kărön'ө Rөc'äytө Mannëm

Nөvä-Nөvä Piš Bör Dөrө, Tă Nөbun Yө Dөfä Yөtө Hakөši Xөndө Bönөm

Hay Mө'rө Dөsөngăl Zөnө, Hay Mi Dim'ө Cik Girө, Hay Mө'rө Viliskin Girө

Dönө Vösusärөm'ä, Handө Mө'rө Dөxšärө

Hitö Cak ö Lөng Zä'dөrөm Un ө Bun, Sarnөgun Vilă'nönө, Hitö Imălө Kunө

Vөnălө Nөfөs Bakөšөm, Dөdăr Lөgөd-Domuj Dөrө

Dë Jön Numönөsө, Väkөtäm, Fucurdäm, Dөpөlxasäm

Mi Das Barөs Niyө, Navөyrө In'ө Šăragө Zä'nă böm Tă Hөm Xörө Rät'äböm, Ham Šăyөd Dëbөxönө Răt'ănөm

Sөrnөgun Dunyă, Batarki Răt'äbim

ایالات متحده شرق (بخش سوم)

خودا نؤمی

 

پیشگفتار: حرف هایی بود که باید زده می شد و بالأخره فرصتی دست داد تا نوشته شود و نشر یابد. اما برای جلوگیری از خستگی و فرار از متن طولانی در چند بخش این گفتار را منتشر می کنم تا با حوصله و علاقه ی بیشتر بخوانیدشان.

 

پیشگفتار بخش سوّم: می توانید از این جا بخش اوّل و دوّم را بخوانید.

امّا در این بخش جمع بندی گفته ها و دو هدیه برای شما ... .

 

با تجزیه شدن منطقه به مناطقی کوچکتر از آن چه امروز هست راه برای جولان دادن به دزدان برای چپاول بیشتر منطقه فراهم و دست صاحبان اصلی ثروت در منطقه هرچه بیشتر از مایملکشان کوتاه می شود و آن چه نصیبشان می شود عزیزان مرده و مُلک ویران است.

اما آیا می توان ملّتی را از حق تعیین سرنوشت خویش بازداشت؟

باری، در زمانه ای که سرتاسر قارّه ی اروپا به لزوم اتّحاد و نگاه فرانژادی برای موفقیت و پیشرفت دست یافته و با وجود تمام اختلاف نظرهای چندساله ی اخیر همچنان سعی در ادامه ی راه دارند بر ماست که در عین احترام به حقوق حقّه ی اقوام قدم در راه اتّحاد نهاده و سعی در کنار نهادن کدورت های وارد شده نماییم تا اولن؛ این منطقه بیش از این رنگ خون به خود نبیند؛ و ثانین؛ داشته های مردمان از زندگی مردم خارج نشود.

تمام انسان ها از یک نژادند (خواه از نژاد آدم، خواه از نژاد شمپانزه) و اختلافاتی که امروزه به نام نژاد زرد و سفید و سیاه و ... و زیرشاخه های متنوع آن شاهدیم و طبق آن هر قومی می تواند ادعای نژادی جداگانه و متمایز نماید ابزاری ست برای سلطه بر طبقه ی محروم و ستم کش و سوءاستفاده از ناآگاهی های توده برای هر چه بیشتر به بند کشیدن انسان ها.

بایستی با عزمی همگانی ذهن خفته ی مردم را از خواب غفلت چند صد ساله بیدار کرد تا مردم مسیر حقیقی را برای تحقق ارزش های اصیل انسانی که همانا آزادی و برابری است یافته و قدم در این راه بنهند و به دور از کینه ورزی ها و دشمنی های توخالی برای آزادی نوع بشر تلاش کنند.

***

در انتها دیالوگ پایانی فیلم دیکتاتور بزرگ اثر جاودانه ی چارلی چاپلین را تقدیم می کنم به تمامی نوع بشر:

«من متاسفم، اما نمی‌خواهم امپراتور شوم. این کار من نیست. من نمی‌خواهم به کسی دستور دهم یا جایی را فتح کنم. من دوست دارم به همه کمک کنم، اگر امکانی باشد یهودی، بی‌دین، سیاه، سفید. ما همه می‌خواهیم به همدیگر کمک کنیم، نوع بشر چنین است. ما همه می‌خواهیم در شادی یکدیگر زندگی کنیم، نه در رنج و بدبختی یکدیگر، ما نمی‌خواهیم از یکدیگر متنفر باشیم و همدیگر را تحقیر کنیم، در این دنیا اتاقی برای همه یافت می‌شود و زمین نیک غنی است و می‌تواند برای همه غذا فراهم کند. شیوه زندگی می‌تواند آزاد و زیبا باشد.

اما ما راه را گم کرده‌ایم

حرص و آز روح بشر را مسموم کرده، دنیا را پر از تنفر کرده، ما را در بدبختی و خون غوطه‌ور کرده است. ما سرعت را بالا برده؛ ولی خودمان را محبوس کرده‌ایم. ماشین‌آلات با تولید انبوه ما را نیازمند کرده است. دانش ما را بدگمان کرده، هوشمان سخت و نامهربان گشته است. ما بسی فکر می‌کنیم و بسیار کم ‌احساس. بیش از ماشین‌آلات، ما محتاج انسانیت هستیم. بیش از هوش محتاج مهربانی و ملایمت. بدون این کیفیات، زندگی خشن می‌شود و همه چیز از دست می‌رود. هواپیما و رادیو ما را به هم نزدیک کرده است. طبیعتِ اصلی این اختراعات برای نیکی بشریت فریاد می‌زند، برای برادری جهانی برای یگانگی همه ما فریاد می‌زند. حتی اکنون صدای من به گوش میلیون‌ها نفر در جهان می‌رسد، میلیون‌ها مرد، زن و کودک ناامید، قربانیان سیستمی که باعث می‌شود بشر شکنجه کند و مردم بی‌گناه را به زندان بی اندازند.

به کسانی که صدای مرا می‌شوند، می‌گویم: «ناامید نشوید».

رنجی که اکنون در بین ماست گذر حرص آدمی است، تلخی بشری است که راه پیشرفت انسان او را می‌ترساند. نفرت آدمی می‌گذرد و دیکتاتورها می‌میرند و قدرتی که از مردم می‌گیرند به مردم باز خواهد گشت و تا زمانی که انسان‌ها می‌میرند، آزادی نابود نخواهد شد. سربازان! خود را به دست ددمنشان نسپارید، انسان‌هایی که شما را تحقیر می‌کنند، در بند می‌کشانندتان، کسانی که زندگی شما را کنترل می‌کنند، به شما می‌گویند که چه کار کنید، چه بنوشید، چگونه بی اندیشید و چگونه احساس کنید. کسانی که شما را شرطی می‌کنند، رژیم غذایی می‌دهند با شما مانند احشام رفتار می‌کنند و از شما به‌عنوان گلوله توپ استفاده می‌کنند. خود را به دست انسان‌های غیرطبیعی نسپارید، مردان ماشینی با ذهن ماشینی و قلب ماشینی! شما ماشین نیستید! شما احشام نیستید! شما انسانید! شما عشق به انسان در قلب خود دارید.

شما نفرت نمی‌ورزید؛ تنها بی‌عشقان متنفرند، بی‌عشق و غیرطبیعی. سربازان! برای بردگی مبارزه نکنید! برای آزادی بجنگید! در فصل هفدهم سنت لوک نوشته شده: «قلمروی خداوند در میان انسان‌هاست» نه یک انسان و نه گروهی از انسان‌ها، بلکه همه انسان‌ها، در شما، شما مردمی که قدرت دارید؛ قدرتی که ماشین بسازید؛ قدرتی که شادی پدید آورید. شما مردمی که قدرت دارید تا زندگی را آزاد و زیبا کنید تا این زندگی را پر از حادثه کنید. سپس به نام دموکراسی، اجازه دهید آن قدرت را استفاده کنیم! متحد شویم. یگانه! برای یک دنیای جدید مبارزه کنیم، دنیای آراسته‌ای که به همه انسان‌ها اجازه می‌دهد کار کنند که به شما آینده و امنیت دوره سالمندی می‌دهد. با وعده این چیزها، دژخیمان به قدرت می‌رسند؛ ولی آنها دروغ می‌گویند. آنها به وعده‌های خود عمل نمی‌کنند و هرگز نخواهند کرد. دیکتاتورها خود را آزاد می‌کنند؛ ولی مردم را برده می‌کنند. اکنون، مبارزه کنیم برای رسیدن به آن وعده‌ها! مبارزه کنیم برای آزاد کردن دنیا، برای از بین بردن موانع، برای دور کردن حرص و آز، نفرت و ناشکیبایی، مبارزه کنیم برای جهان منطقی، جهانی که علم و پیشرفت به شادی انسان می‌انجامد. سربازان! به نام دموکراسی متحد شویم.

هانا! صدای مرا می‌شنوی؟ هرجا هستی نگاه کن هانا! ابرها به حرکت در می‌آیند؛ خورشید می‌درخشد. ما از تاریکی به روشنایی می‌رویم. ما به جهانی نو وارد می‌شویم. دنیایی‌ مهربان‌تر، جایی که انسان‌ها بر فراز نفرت خود، حرص خود و ددمنشی خود قرار می‌گیرند. نگاه کن هانا! به روحِ انسان بال داده شده است و بالاخره او پرواز را آغاز می‌کند، به سوی رنگین‌کمان پرواز می‌کند به سوی نور امید، به سوی آینده، آینده ی باشکوه متعلق به توست، به من و همه ما. نگاه کن هانا! نگاه کن.»

به عنوان حسن ختام نیز آهنگ Civil War از گروه راک G’N’R تقدیم می شود به تمام خسته گان از جنگ و دلزده از مصائب آن.

Guns & Roses - Civil War

"What we've got here is failure to communicate.
Some men you just can't reach...
So, you get what we had here last week, which is the way he wants it!
Well, he gets it!
N' I don't like it any more than you men." *

Look at your young men fighting
Look at your women crying
Look at your young men dying
The way they've always done before

Look at the hate we're breeding
Look at the fear we're feeding
Look at the lives we're leading
The way we've always done before

My hands are tied
The billions shift from side to side
And the wars go on with brainwashed pride
For the love of God and our human rights
And all these things are swept aside
By bloody hands time can't deny
And are washed away by your genocide
And history hides the lies of our civil wars

D'you wear a black armband
When they shot the man
Who said, "Peace could last forever."
And in my first memories
They shot Kennedy
An' I went numb when I learned to see
So I never fell for Vietnam
We got the wall of D.C. to remind us all
That you can't trust freedom
When it's not in your hands
When everybody's fightin'
For their promised land

And
I don't need your civil war
It feeds the rich while it buries the poor
Your power hungry sellin' soldiers
In a human grocery store
Ain't that fresh
I don't need your civil war

Look at the shoes you're filling
Look at the blood we're spilling
Look at the world we're killing
The way we've always done before
Look in the doubt we've wallowed
Look at the leaders we've followed
Look at the lies we've swallowed
And I don't want to hear no more

My hands are tied
For all I've seen has changed my mind
But still the wars go on as the years go by
With no love of God or human rights
'Cause all these dreams are swept aside
By bloody hands of the hypnotized
Who carry the cross of homicide
And history bears the scars of our civil wars

"WE PRACTICE SELECTIVE ANNIHILATION OF MAYORS AND GOVERNMENT OFFICIALS
FOR EXAMPLE TO CREATE A VACUUM
THEN WE FILL THAT VACUUM
AS POPULAR WAR ADVANCES
PEACE IS CLOSER" **

I don't need your civil war
It feeds the rich while it buries the poor
Your power hungry sellin' soldiers
In a human grocery store
Ain't that fresh
And I don't need your civil war
I don't need your civil war
I don't need your civil war
Your power hungry sellin' soldiers
In a human grocery store
Ain't that fresh
I don't need your civil war
I don't need one more war

I don't need one more war
Whaz so civil 'bout war anyway

Căk

یکی از اصطلاحات در زبان فارسیِ گفتار در هنگام دور کردن شخصی از خود اصطلاح «بزن به چاک» است. هنگامی که کسی مزاحمتی برای شخصی ایجاد می کند از لفظ «بزن به چاک» برای راندن مزاحم (چه دوستانه و چه دشمنانه) استفاده می شود.

حال این چاک کجاست؟ آیا مکانی خوب است؟ بر طبق قاعده نباید جای خوبی باشد، زیرا که شخص مزاحم را به مکان خوبی حواله نمی دهند و برعکس او را به مکانی نامناسب می فرستند.

در زبان گیلکی «چاک» یعنی دشت. جایی که گله را برای چرا به آن جا می برند.

پس وقتی از دست کسی کلافه می شویم و می خواهیم از دست او رهایی بیابیم او را به چهارپایان تشبیه کرده و او را دعوت به رفتن به چرا می کنیم؟

آیا «بزن به چاک» به معنای: برو به مکان چرا است؟ یا معادل دیگری دارد؟

گلایه

گاگالف ایرا اورا زاکؤن نیشنن گب زنن ؤ گاگلف گبایی زنن گه آدم دیل سوجه ای وؤت ایجور گلایه هیسه اوتؤچی گبؤنˇ رئه:


آمو تنبلیم ؤ نخأنیم ایچی بیاموجیم هینˇ وأسر این ؤ اون کول ننیم أمی کم کاریه.

آمو نیشنیم خؤنه ؤ أمی محل ؤ شأرˇ مئن گیلکی گب زنیم (کلمجین یا شیرین، شیونˇ قؤلی) ایمأ یته دئه گیلک یئنیم ؤ اونˇ گبˇ ویشتری أمه ره هلی نبونه، ایمأ جنگ شورؤ بونه. این گونه می گیلکی اصیله اون گونه می شی اصله.

آقا جان اصل اینه گه همه گیلکی گب بزنیم.

مرکه سوئیس مئن چنته رسمی زوؤن دأره أندی جنگ ؤ دعوا نأرن ایمأ آمو یته زوؤن دأریم مننئم کسنˇ أمره' کنار بی ایم.

1.     تحصیل به أمی ماری زوؤن یته خوجیر خاوه گه فعلن عملی نیه پس نخأنه اونˇ غورصه' بوخؤریم.

2.     اگرن قرار ببون تحصیل به گیلکی را دکئه (گه أمی همه نأجه هینه) چی عیب دأره هم خورتاو طرف ببون ؤ هم خورخؤس ؤ هم گالشی؟

آقا معیار چاؤتنˇ جا بی اید ایلجار بؤنید، ایسکلئه هخسأی بؤنین تونین ناقلن ایپچه شیمی غیرهمشأری گبؤنن بفأمین.

ولله سخت نیه فقط وأ هخسأی بؤنین.

شیمی شأر اسه' موهم نیه، می شأر اسه' موهم نیه، اونچی گه موهمه هسأ گیلکیه نأ خورتاو ؤ خورخؤس ؤ ... .

یته وؤت پئروز (پریروز) بوخؤندم گه کورد ؤ لورانˇ تفاوت بؤ، پور خورم بؤ. یته این بؤ:

یته کورد، کوردان زوؤن ؤ فرهنگی تؤفیرؤنه خوشؤنˇ پیلگی جی دؤنه ولی یته لور ای تؤفیرؤنه ایتؤ یئنه گه جودا ایسن لوران.

چندی أمه ره مؤنه. نأ؟

ولله ایته چی تؤفیر أمی زوؤنˇ رئه نعمته. ایسه هی بگید نأ مه ره هلی نبونه. خیلی معذرت خأنم ولی می کلˇ سر فدا. خا چی بؤنیم؟ چون خؤره تنبلیم وأ همه چئه بزنیم دؤسأنیم؟

ایسکلئه هخسأی بؤنیم

هیچ ایراد نأنه مو لاجؤنی ئنˇ موسؤن ندأنه جأ بنویسم نأنه یا رشتی ئنˇ موسؤن کمته جأ بنویسم کویته

هوتؤ گه کین دیمن بونه

لاجؤنی نی تونه می موسؤن بگون خؤرم ؤ نگون خؤنم ؤ رشتی نی تونه بگون بئیتم ؤ نگون بیگیفتم

أمی تنبلیه دبخؤنˇ کول ننیم ؤ قبول بؤنیم گه نیشتیم آسمؤنˇ جی أمه ره راه حل بیه.

والسلام

نامه به مسئولین آموزش و پرورش گیلان

خودا نؤمی

 

متن زیر نوشته ی دوست عزیز و نادیده ام مهدی گلپور خطاب به مدیر کل آموزش و پرورش استان گیلان (و دیگر مسئولین و دلسوزان) است که به نکته ای مهم اشاره شده و امید داریم مسئولین چاره ای بی اندیشند.

شما رو به مطالعه ی این متن دعوت می کنم:

 

همه ی اون چیزی که شیمی زاکان خوشانه مدرسه ئانه میان درباره ی زبان ِ گیلکی یاد گیرن هَن چند خطی ایسه که عکسه دورون دینید. همین.
پارسال در اَ باره بنوشتیم و الانم که مدرسه ئان بازا بوسته وقت مناسبی ایسه که دوباره اون مطلبا بازنشر بوکونیم و یادآوری بوکونیم .

سخنی با مدیر کل آموزش و پرورش استان گیلان همه ی هیچ!!!

گویش اصلی مردم گیلان *گیلکی*است و گویشهای دیگری نیز در بعضی مناطق گیلان وجود دارد .

در نواحی غربی و شمال غربی گیلان که تالش نشین است گویش*تالشی* و در مناطق کوهستانی گویش *دیلمی* رایج است .

در برخی مناطق آستارا و تالش و رودبار زبان *ترکی* هم متداول است.
گیلکی: گیلکی از گویشهای ایرانی است (برخی محققان گیلکی را یک زبان میدانند) که در قسمت گیلان و دیلمستان متداول بوده و هنوز مردم استان گیلان آن را در گفتار به عنوان زبان مادری خود به کار میبرند . گیلکی مشتمل بر دو گویش متمایز در دو ناحیه غربی و شرقی است (بیه پس و بیه پیش) یکی گویش رایج در رشت و بندرانزلی و لشت نشا و صومعه سرا و کوچصفهان و دیگری گویشی که در لاهیجان و لنگرود و رودسر متداول است.

زبان گیلکی از خانواده ی زبان پهلوی است . واژه های زیادی در گیلکی وجود دارد که ریشه در زبان پهلوی دارد . مانند کلمه ی *کفتن* که در فارسی *افتادن* و در پهلوی *کفتن* است و یا کلمه ی *واش* در گیلکی که در فارسی به معنای *علف* و در پهلوی همان *واش* است . واژه ی *دیم* به معنای *چهره و رخسار* ریشه ی اوستایی دارد و در منابع قدیم فارسی دری استعمال میشده است ولی اکنون دیگر رایج نیست در حالی که در گیلکی همچنان متداول است .

با وجود اهمیت زبان گیلکی و قدمت تاریخی آن متاسفانه در سالهای اخیر بسیار از واژگان گیلکی به بوته ی فراموشی سپرده شده است که علت آن متداول شدن زبان فارسی در فرهنگ اکثر خانواده های گیلانی است.

چیزی که بوجور ِ جا بیدایید و بخوادید: درس ِ 9 از کتابِ استان شناسی گیلان بو که الان در دبیرستانای گیلان به شیمی زاکان تدریس به .

یعنی همه ی اون چیزی که شیمی زاکان درباره ی خوشانه زبانِ اساطیری و اجدادی یاد گیرن هَن بو!!

هَمَش 12 خط در یک ورق !!!

12 خط درباره ی ایتا اقیانوس!!!

12 خط آموزش دَئَن درباره ی اقیانوس یعنی هیچ !! اون چیزی که کتاب ِ میان بنوشته یعنی همه ی هیچ!!!

اگر اَن کیتاب قرار بو که در همه ی کشور تدریس ببه هیچ ایرادی ناشتی که اَقَدَر کوتاه درباره ی زبان گیلکی توضیح داده ببه . زاکای بقیه اقوام ِ ایرانی همینقدر هم درباره ی امی زبان بدانن کفایت کونه . هَتویی که امی زاکان هم اگر همینقدر درباره ی کوردی یا تورکی یا بلوچی بدانن اوشانه ره بَسته . ولی اَن کیتاب فقط در دبیرستانای امی استان درس داده به .یعنی فقط زاکای گیلک اَن کیتابا خوانن. پس لازم بو که خیلی گسترده تر درباره ی خوشانه زبان بدانن و بخوانن !

اَتویی واقعا احساس کونید شیمی زاکان چیزی درباره ی خوشانه زبان یاد گیرید ؟

آخر چی معنی دهه که ایتا زاکی که اونه زبان ِ مادری و بومی و جد و آبادی گیلکی ایسه در باره ی خو زبان فقط 12 خط آموزش بیدینه ؟!!

درباره ی تالشی وضع از اَن هم بدتر ایسه و فقط 3 خط !!!!!! آموزش دینه.
البته باید شکر بوکونیم که حداقل دو تا موضوع ِ مهم در هَن متن کوتاه ِ میان عنوان بوبوسته :

1-   برخی محققان گیلکی را زبان میدانند و نه یک گویش ..

2-   به علت متداول شدن زبان فارسی در فرهنگ خانواده های گیلانی بسیاری از واژگان گیلکی به بوته ی فراموشی سپرده شده است ...

زبان گیلکی به شدت در معرض خطر ایسه . کمی امی دور و برا نیگا بوکونیم متوجه بیم که هر روز استفاده از گیلکی در گفتار ِ مردمِ جامعه کمترا به .متاسفانه خیلی از پِئر و ماران ( به خصوص نسلای جدید ) نه تنها علاقه ای نارن که اوشانه زاک گیلکی یاد بیگیره حتی به شدت سعی کونن که زاکانَ از گیلگی شونوفتَن هم دورا کونن !! حتما شِمِره هم پیش بامو که ایتا تازه زاک ِ وَر ایتا کلمه ی گیلکی بوگوفتابید و اون زا ک ِ مار شَمَره بوگوفته : پیشِ بچه ی من گیلکی حرف نزن !! لهجه میگیره !!!!

البته الان مدتی ایسه که دینیم کم کم اَن وضع در حال ِ تغییر ایسه . به خصوص میان ِ خانواده های طبقه روشنفکر و همچنین بخشی از خانواده های طبقه ی متوسط شهری که پئر و مار تحصیلکرده ایسید .

خُب خانواده کَرا کم کم متحول به و امید ایسه که با کمک ِ اَجور خانواده ها بقیه ی مردوم هم به گیلکی گب زئن تشویق ببید .

ولی اَن کار نیاز به کمک ِ سیستم ِ آموزشی هم داره . فعلا در امی مملکت علیرغم اینکه طبق قانون اساسی اَ امکان وجود داره که در مدارس ِ هر استان به زبان ِ هون استان تدریس صورت بگیره ولی به هر علت اَن کار انجام نبه .

تنها درس و تنها کتابی که به طور اختصاصی در باره ی گیلان ایسه و فقط به گیلان ِ دانش آموزان تدریس به هَن کتاب ِ *استان شناسی گیلان* ایسه که در مقطع دبیرستان تدریس به .

اگر نخائیم امی زبان هم مثل ِ بعضی زبانهایی که از بین بوشایید - و الان هیچ متکلمی نارید - از بین بشه باید امی آموزش و پرورش کمک بوکونه .
چه اشکالی داره که مدیر کل آموزش و پرورش استان گیلان دستور بده که در همه ی دبیرستانهای گیلان اَ کیتاب باید به زبان ِ گیلکی تدریس ببه ( و یا به گویشِ هون منطقه مثل تالشی یا دیلمی یا ...) ؟؟؟ نه تنها اشکال ناره بلکه ایتا خدمت ِ بزرگ هم ایسه .

البته باید حتما گفته ببه که انصافن درنوشتن ِ هَن کیتاب خیلی زحمت کشیده بوبوسته . امان گیلکان آدمای منصفی ایسیم و همیشه در کنار ِعیب و نقص ِ ایتا کار به خوبیای ِ اون کار هم توجه کونیم و بابتش تشکر کونیم . در بخش تاریخش اَمی زاکان یاد گیرید که اوشانه استان و منطقه و اوشانه آبا و اجداد در طول تاریخ ِ قدیمی ِ خودشان ( که از قوم آریایی هم پیشتر بون ) هیچوقت مستعمره و بنده ی هیچ حکومتی نوبوستایید . همیشه خود مختار و آزاد و با اختیار بوبوستایید . وقتی ایتا زاک ِ سوماسرایی هَن کیتاب ِ میان خوانه که سربازان ِ گیلانی در تولم شهر (بخشی ازالان ِ سوماسرا) حتی ارتش ِ مغولا شکست دهید و اوشانه فرمانده یَ به درک واصل کونید( قُتلُغ خان امیر الامرای سپاه ِ مغول ) به خو تاریخ افتخار کونه... هتویی ایتا زاک ِ لاجونی و یا انزلیچی و یا تالشی و یا رشتی وقتی در هَن کیتاب فهمه که چقدر اونه منطقه تاریخ ِ پور افتخاری بداشته به خو شهر و منطقه افتخار کونه .

چند تا از پیله کسانِ گیلان هم معرفی بوبوسته . دو سه تا ضرب المثل و چند بیت شعرِ گیلکی هم داره . آمار و اطلاعات ِ خوبی به زاکان یاد داده به . جداول ونموداران و عکسای خوبی داره که نشان دهه برای تهیه ی اَن کتاب خیلی زحمت بکشایید و خیلی کار ِ کارشناسی بوکودایید .

ولی انصافا درباره ی زبان ِ گیلکی در اَن کتاب کم توجهی بوبوسته.
فکر کونم خیلی گب بزام . خا چی بوکونم؟ می دیل سوجه می زبان ِ ره . دانم که شما هم هتویی ایسید .

دِ تماما کونم .فقط دو تا بندِ میان می گبا جمعبندی کونم و البته به فارسی گویم که اگر خودا یاری بوکود و ایتا مسئول و دست اندرکار هم بتانست می نوشته یَ بیدینه متوجه ببه :

1-    با توجه به اینکه کتاب ِ درسی * استان شناسی گیلان * تنها در استان گیلان تدریس میگردد و مهمترین هدف از تدوین و تدریس این کتاب آموزش فرهنگ ِ بومی ِ گیلان به دانش آموزان گیلانی و آشنایی آنها با اوضاع تاریخی اجتماعی فرهنگی استانشان است تا در آینده که تبدیل به مدیران و مسئولین فردای این مرز و بوم گردیدند بتوانند با نگاه عمیق و آشنا به رفع مصائب آن قدم بردارند . از مدیر کل آموزش و پرورش استان گیلان انتظار داریم با اندیشیدن تمهیدات لازم و انجام هماهنگیهای مورد نیاز ترتیبی اتخاذ گردد که کلاسهای تدریس این درس در دبیرستانهای استان گیلان با زبان گیلکی تشکیل گردیده و تدریس فرهنگ ِ بومی این استان به دانش آموزان هر منطقه با گویش همان منطقه صورت پذیرد .

2-    قشر زحمتکش و فرهیخته و بی مدعای ِ فرهنگی و معلم و دبیر میتواند کمک شایانی در احیای گپ و گفتِ گیلکی در محاورات اجتماعی داشته باشد . از این عزیزان علی الخصوص دبیرانی که مشغول به تدریس درس * استان شناسی گیلان * هستند استدعا داریم با توجه به اینکه موضوع زبان گیلکی در این کتاب در حداقل ممکن گنجانده شده است تلاش نموده و با استفاده از دانسته های گرانبهای خود و مطالعه و جستجو در جهت کسب منابع بیشتر و ارائه آنها در کلاسهای این درس و تکلم به زبان گیلکی ( و یا گویش همان منطقه ) در کلاسهای این درس گامی بزرگ در زنده نگهداشتن و فراگیر شدن ِ زبان گیلکی در میان نسل امروز و فردای ما داشته باشند . اگر چه هنوز چنین دستوری از مراجع مربوطه به آنها ابلاغ نگردیده است ولی معلمین محترم و باذوق میتوانند با ابداع و ارائه ی روشهای تدریس نوین در کلاس و ارایه و انتقالِ این پیشنهادات به مسئولین ِ تصمیم گیرنده و استفاده از روشهای ارزشیابی ِ کیفی در بارِم ِ نمرات امتحانات ِ درون کلاسی ِ این درس کمک شایانی به احیای زبانِ در خطرِ انقراضِ گیلکی نمایند .

 

شیمی کوچیکم : مهدی گلپور مرکیه-هجدهم کورچ ما 1588 دیلمی (گیلکی) - دوم مهر 1393 شمسی

پی نوشت : جملاتی که در این متن آمده عینا مربوط به متن درس کتاب سال تحصیلی 92-93 بوده . متاسفانه در چاپ جدید برای سال تحصیلی جدید مشاهده میشه که برخی تغییرات در متن اعمال شده . مثلا عبارت ِ " برخی محققین گیلکی را یک زبان میدانند "حذف شده و در بعضی جملات به عنوان "زبان" و در برخی دیگر از جملات به عنوان "گویش" مطرح میشود و تکلیف دانش آموز دراین باره مشخص نمیشود.

 

ایالات متحده ی شرق (بخش دوم)

خودا نؤمی

 

پیشگفتار: حرف هایی بود که باید زده می شد و بالأخره فرصتی دست داد تا نوشته شود و نشر یابد. اما برای جلوگیری از خستگی و فرار از متن طولانی در چند بخش این گفتار را منتشر می کنم تا با حوصله و علاقه ی بیشتر بخوانیدشان.

 

پیشگفتار بخش دوّم: می توانید از این جا بخش اوّل را بخوانید.

امّا در این بخش نگاهی انتقادی می اندازیم به مفاهیم راسیسم، ناسیونالیسم و ... .

 

«راسیسم با اصل برتری نژادی، از نظر تئوری ملاک وحدت اجتماعی یک ملّت را در نژاد سراغ می کند و اصولن تمام فضائل فردی و اجتماعی انسان را تجلیات ذاتی نژاد وی می شمارد.

در این مکتب، هنر، اندیشه، ارزش های اخلاقی، نقش تاریخی، نبوغ و فرهنگ سازی انسان ها همه تراوش های طبیعی و جبری خصوصیات نهادی و اولیه ای ست که خدا یا طبیعت، به نسبت های متفاوت – و در برخی صفر – در ساختمان ذاتی نژادهای گوناگون بشری به ودیعه نهاده است.»¹⁶

«انترنایونالیسم راستین که بر بنیاد اومانیسم استوار است با نفی شخصیت ملّت ها و نژادها و امت ها و محو استقلال و اصالت فرهنگ ها و نهی آزادی ایدئولوژی ها و تنوع راه و رسم ها و تجربه ها و تحمیل استانداردهای ثابت و قالب های پیش ساخته ی یکنواخت فرهنگ و اندیشه و هنر و ادب و شیوه ی زندگی و تیپ اجتماعی و خصلت اخلاقی بر همه ی بشریت تحقق نمی یابد، بلکه، هنگامی به راستی تحقق می یابد که هر ملّتی به جای آن که از ذخایر غنی تاریخش بگسلد و فرهنگش را از دست بدهد و خصائلی را که به وی شخصیت انسانی و معنای وجودی می دهد از خود ساقط کند و به تخلیه از خویش دچار شود و در نتیجه شبحی از انسان شود که انسان بودن را از درونش بیرون کشیده اند، بر عکس، هر ملّتی با تاریخ راستین خود پیوند گیرد و از ذخایر غنی فرهنگی خویش تغذیه کند و به فطرت اصیل و طبیعی خویش بازگردد و از بیماری الینه شدن فرهنگی شفا یابد و به کشف مجدد خویش نایل آید و بر روی دو پای خویش به ایستد و قدرت آن را بیابد ک خود ببیند و خود تجزیه تحلیل کند و خود قضاوت نماید و از این طریق، به دو خصلت ممتاز انسانی رسد که یکی صاحب رأی بودن است و دیگری صاحب اراده بودن و این دوتا یعنی انسان!»¹⁷

«ناسیونالیسم یا ملّی گرایی در ذات خود نه تنها هرگز نتوانسته و نمی تواند موجبات سربلندی و قدرتمندی کشور را فراهم کند که برعکسِ آن، منجر به تجزیه و فروپاشی کشور می گردد. چنانکه نمونه های آن در آلمان و یوگسلاوی/سربنیتسا و سودان و جاهای دیگر دیده شده است. فروپاشی هایی که همراه با جنایت های علیه بشر بوده است.

از سوی دیگر، ناسیونالیسم نمی تواند منجر به همدلی و اتحاد میان مردم شود. چرا که ناسیونالیسم یا ملّی گرایی در ذات خود متکی بر انگاره های برتری طلبی نژادی و زبانی و جز آن است و هر کدام آنان برای خود شخصیت ها و واقعه های محبوب و مقدسِ معمولن در تعارض و تضاد با یکدیگر قرار می گیرند و موجبات انشقاق و گسست میان مردم را فراهم می سازند.

این معضل در حالی حادتر و نگران کننده‌تر می‌شود که اصولاً ملّی‌گرایی هویتی یکپارچه و یگانه نیست و انواع گوناگونی از ملّی‌گرایی بر اساس ملّت‌های واقعی یا وهمی‌ای که به ادعای آنان در یک کشور وجود دارد، به وجود می‌آید. در این حالت، گروه‌های گوناگون ملّی‌گرا هر کدام مطابق با میل و سلیقه خود بر بخشی از اقوام یا زبان‌ها و فرهنگ‌ها و شخصیت‌ها و توتم‌های تاریخی تکیه می‌کنند و بخشی دیگر را نادیده می‌گیرند و «جنگ هفتاد و دو ملّت» به راه می‌اندازند. برای نمونه می‌توان از ناسیونالیست‌های آریاانگار، ترک‌انگار، عرب‌انگار و جز آن یاد کرد که نه تنها دستاوردی در همبستگی و اعتلای کشور (و حتی سرزمین مورد نظر خود) نداشته‌اند، که بذر نفاق و نفرت را در دل اشخاص بسیاری کاشته‌اند. بخصوص ناسیونالیست‌های آریامحور و متّکی به مفهوم«نژاد آریایی» که پس از نسل‌کشی‌های جنگ دوم جهانی در میان ملّی‌گرایان جهان صاحب زشت‌ترین و منفورترین چهره‌ها شده‌اند. به طوری که دانشمندان جهان ترجیح داده‌اند که تا جای ممکن از اصطلاح منفور «آریایی» استفاده نکنند و مثلاً زبان‌شناسان اصطلاح «زبان‌های هندواروپایی» را به جای «زبان‌های آریایی» وضع کرده‌اند.»¹⁸

«ملّت گرایی (ناسیونالیسم) نظریه ای ست سیاسی با اثرات اقتصادی و فرهنگی که در اروپای غربی بر اثر پیدایش شیوه ی تولید سرمایه داری همراه با توسعه ی استعمار سرمایه داری به سوی راست کشیده شد و از شعارهایی چون آزادی، برابری، برادری و صیانت از حقوق بشر جدا گردید و براساس فرضیه های نژادی، ایدئولوژی راهنمای استعمار سرمایه داری شد. پایگاه اجتماعی ناسیونالیسم در این کشورها طبقه ی سرمایه داری ملّی استثمارگر و استعمارگر بود (و هست). ملّت گرایی در مستعمرات هم مانند ملّت گرایی در کشورهای سرمایه داری استعماری نظریه ای ست سیاسی با ابعاد و اثرات فرهنگی و اقتصادی. ما در جوامع مستعمراتی با دو نوع ملّت گرایی که از نظر بافت و محتوای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی کاملن با یکدیگر مغایر و متفاوتند و در تضادی آشتی ناپذیر قرار دارند سر و کار داریم: یک ملّت گرایی طبقات حاکم و استثمارکننده، و دیگری ملّت گرایی طبقات محروم و استثمارشونده.

ملّت گرایی طبقات حاکم، بر فرضیه های نژادی استوار است. این ملّت گرایی متجاوز است و مدعی برتری نژادی و فرهنگی بر سایر اقوام؛ اما در همان حال حاضر است برای حفظ امتیازات مادی طبقاتی خود، بر ضد قومی که بدان تعلق دارد با استعمارگران و متجاوزان خارجی همکاری کند که در خدمت آن ها قرار گیرد.

اما ملّت گرایی طبقات محروم ربطی به فرضیه های نژادی ندارد و در مستعمرات، تحت شرایط سلطه ی اقصادی، سیاسی و فرهنگی استعمار سرمایه داری با خواست آزادی از فقر و ستم طبقات محروم و استثمارشونده در هم می آمیزد، به چپ کشیده می شود، مدافع و خواستار رهایی از سلطه ی استثمارگران داخلی و استعمارگران خارجی است. در این ملّت گرایی مبارزه ی طبقاتی و مبارزه با استعمار طبقات محروم یک وحدت را می سازد. ملّت گرایی طبقات محروم در جوامع شرقی ادعای برتری بر اقوام دیگر را ندارد.¹⁹

ملّت گرایی نژادی طبقات حاکم در جوامع شرقی گذشته ی «پرافتخار» خود را در تاریخ شاهان و شرح فتوحات نظامی و اسارت اقوام دیگر می بیند، در حالی که ملّت گرایی طبقات محروم هویت خود را در نهضت  های ضد ستم که در طول تاریخ در سرزمین های شرقی جریان داشته می یابد»²⁰

«در پایان اضافه می کنم که عبارت «ملّی گرایی» با هیچ یک از مفاهیم متعدد «ملّت» و «ملّی» که در هر حال بر «اجماع» دلالت می کند، سازگاری ندارد. چرا که ناسیونالیسم و ملّی گرایی متکی بر برترانگاری های نژادی-زبانی و نفرت پراکنی میان مردمان و فرهنگ های گوناگون است. ملّی گرایی تا کنون نه تنها به همبستگی و همدلی میان مردم منجر نشده که موجب تشدید تفرقه ها و تنش های قومیتی شده و ممکن است شکل افراطی آن راه را برای تجزیه ی ایران باز کند. به خصوص که از یک طرف، شکل واحد و گرایش یکسانی از ملّی گرایی وجود ندارد و ملّی گرایی های متنوعی براساس ملّت های موهوم و مفروض موجودیت دارند؛ و از طرف دیگر، تجربه نشان داده برخی از ملّی گرایان تمایل و انگیزه های مهارنشدنی و شدیدی به سرکوب در هر شکل ممکن آن دارند. از همین روی است که پس از فجایع ناسیونالیستی قرن بیستم، کشورهای غربی از به کارگیری لغت National اکراه دارند و کمتر آن را به کار می برند.»²¹

«... سال هاست به این بحث بی حاصل دامن زده می شود که فرهنگ کدام کشور شرقی بالاتر است، شخصیت های فرهنگی و علمی دوره های تاریخ شرق در کدام یک از شهرها یا روستاهای سرزمین های شرقی متولد شده اند، این شهرها یا روستاها درقرون گذشته بخشی از  کدام کشور محصوب می شده و امروزه از کدام کشور است، با تغییر مرزهای سیاسی، اداری و نظامی در حال حاضر این مفاخر را جزو کدام قوم یا «نژاد» باید دانست، و ... . بحث بر سر این است که کدام یک از اقوام شرقی یا «نژاد»ها به تنهایی در دوران باستان «مشعل دار فرهنگ جهان» بوده است، بی آن که به این حقیقت تاریخی قابل اثبات توجهشود که فرهنگ شرق در همان دوران باستان و از همان دوران باستان، یک فرهنگ مرکب بوده و تمام اقوام شرقی در ترکیب، رشد و تکامل و توسعه ی آن شریک بوده اند و در این روند چند هزار ساله ی تاریخی، قومی را بر قومی دیگر مزیتی و برتری نیست و در شرق فرهنگ قومی «خالص» نداشته و نداریم.

چنین تفاخر و غروری محدود به یک قوم و گروه در جامعه بزرگ شرق نیست و در ملّت گرایی نژادی، طبقات حاکم در همه ی جوامع شرقی شریک و سهیم اند.

تحت نفوذ چنین تبلیغات و تلقیناتی که سال ها سابقه دارد، هریک از اقوام شرقی خود را «مرکز» و دیگر اقوام را «پیرامون» می داند و اگر هم در مواردی سخن از اتحاد و همبستگی اقوام شرقی به میان می آید سخنگویان و چاووشی خوانان هر قوم بر «مرکزیت» و بر این اساس بر «رهبری» خود اصرار می ورزند و خواستار آنند که دیگر اقوام به «مام وطن» که از هم گسیخته بپیودند و حوزه ی حکومت یک قوم خاص (و در حقیقت یک طبقه ی حاکم معین) تا مرزهایی که براساس فرضیه های سست یا داستان ها و افسانه ها تعیین شده توسعه یابد.»²²

«بسا جالب و شگفت است که به رغم تمامی تبلیغات استعماری تفرقه انگیز و تلاش هایی که برای گسست اتحاد میان مردم انجام شده است و می شود، این مردم رنج کشیده و خسته از ظلمِ روزگار، بنا به فرمان قلبی خود که از تجربه های تلخ و شیرین و خاطره ی تاریخی کهن و مشترک ریشه می گیرد، نه تنها مفاهیم جدید و تحمیل شده به واژه ی ملّت را نپذیرفتند و به کار نگرفتند، که آن را خمیر کردند و دوباره پیمانه زدند. آنان مفاهیم ناسیونالیستی و شبه نژادی و وارداتی بار شده بر واژه ی «ملّت» را نادیده گرفتند و آن را تبدیل به مفهوم انسان گرایانه ای کردند که عینن معادل با معنای «مردم» دلالت بر گروهی از آدمیان فارغ از هرگونه تعلقی می کرد. مثلن می گفتند:[ملّت در صف شیر ایستاده!]»²³

«از نظر انسان‌های روشن‌بین قرن بیستم، تمام فاتحین جهان را باید با یک معیار سنجید. فکر تسلط بر ملل دیگر همیشه ناپسند بوده است و دفاع در مقابل مهاجم یک عمل شریف و نجیب. پس جهانگشایان هرگز درخور ستایش نیستند. خواه متعلق به قبیله‌ی ما بوده باشند و خواه قبایل دیگر.

باری، پان‌عربیست‌ها، پان‌ایرانیست‌ها و پان‌تورکیست‌ها و پان‌های دیگر از این قبیل هرگز قادر نیستند گرهی از کار ملل آسیایی بگشایند. اینان سنگریزه‌هایی هستند بر مسیر گردونه‌ی تاریخ و عروس‌هایی هستند که خیمه‌شب‌بازان روزگار در بعضی شرایط مساعد روی صحنه می آورند. حال آن‌که تاریخ نه بر خیمه‌شب‌بازان ابقا خواهد کرد و نه بر عروسک‌هایشان.»²⁴

 

 

16. بازشناسی هویت ایرانی-اسلامی، بازگشت به خویشتن. علی شریعتی. ص 155

17. همان. ص 172

18. رضا مرادی غیاث آبادی. رنج های بشری. ص 162

19. که نوع نگاه ملّت گرایی طبقات حاکم در دوران اخیر در میان توده های محروم جامعه نیز مشاهده می شود.

20. شاپور رواسانی. مجله ی سیاسی-اقتصادی. شماره 151-152. در راه تشکیل ایالات متحده ی شرق. ص 55

21. رضا مرادی غیاث آبادی. رنج های بشری. ص 175

22. شاپور رواسانی. مجله ی سیاسی-اقتصادی. شماره 151-152. در راه تشکیل ایالات متحده ی شرق. ص 56

23. رضا مرادی غیاث آبادی. رنج های بشری. ص 170

24. علی رضا نابدل. مهد آزادی آدینه (تبریز). شماره ١٢٧٨. ٣١ تیرماه ١٣٤٥. ص ٦ و٧

 

 

Falөk ө Dumbal

فلکˇ دومبال

 

روزی روزگاری؛ یته مرکه بؤ، جه او بدبخت بیچارهꞌن. هرکاری بؤته بؤ افاقه نؤته بؤ. ای روز خو أمرهꞌ بگوت: ایتؤ نبونه کی، دس دسˇ سر بنم ؤ بنیشم. وأ بشوم فلکه بیاجم ؤ اونˇ جی واورسم کی می سرنویشت چی ئه. خوسن حلقضیه بؤنم.

ویریسأ ؤ را دکت. بوشؤ ؤ بوشؤ تا برئسی یته ورگه. ورگ اونˇ پیشه بگیت ؤ بگوت: آدمیزاد، کویه شؤن دری؟

مرکه بگوت: شؤدرم فلکه بیاجم.

ورگ بگوت: ته ره بوخودا، اگر اونه بیاتی وه ره بؤگوورگ سلاو بخسأنی ؤ بگوت: « می سر همیشک درد کونه. اونˇ دوا چیسه؟»

مرکه بگوتخا ؤ را دکت.

هنده بوشؤ ؤ بوشؤ تا برئسی به یته شأر کی اویندرˇ کیا جنگˇ مئن شکست بوخؤرده بؤ ؤ وورؤته دبو. تا کیا چوشم مرکهꞌ دکت بگوت: «اؤی مردأک کویه شؤدری.»

مرکه بگوت: «قوربان، شؤدرم فلکه بیاجم ؤ می سرنویشته عوضانم.»

کیا بگوت: ایسه کی تو ای رایه شؤدری می قؤلی وه ره بؤگو: «چره مو جنگؤنˇ همه مئن شکست خؤرم؟ تا ایسه یه مرته نی می دوشمنده شکست ندهꞌم.»

مرکه را دکت ؤ بوشؤ. ایسکلئه کی بوشؤ برئسی دریا لک. بئدی نأ پراخوت نهابؤ نأ راشه. ویلؤن ؤ واهیل بومؤنسه بؤ کی چی بؤنه ؤ چی نؤنه کی یه مرتهꞌ یته پیلاکلله مایی آوˇ جی خو سره بیرون بیأرد ؤ بگوت:

«کویه شؤدری آدمیزاد؟»

مرکه بگوت: «می کار زار وکته، شونم فلکه بیاجم. ولی مألوم دئه پیش شؤ منئم. لوتکه نأرم.»

پیلامایی بگوت: «مو ته ره بؤرم او طرف، به ای شرط کی وختی فلکه بیاتی اونˇ جی واورسی کی چره می وینی همیشک خارنه؟»

مرکه قؤبول بکود. پیلامایی اونه کولأگیت ؤ ببورد دریا او طرف.

مرکه را دکت. آخر سر یی جا برئسی، بدی یته مردأی خو تومان لنگهꞌنه جؤر بزأؤ یته بولو خو کولˇ سر بنأؤ خو باغه آو دهꞌ دره. باغˇ مئن هیزارته خال دبو، پیلاته ؤ کوچته. خئلی خالؤنˇ خاک، بی آوی جی ترک وئیته بؤن. ولی چن ته نی بؤ کی آو اوشؤنˇ مئن پورپور بؤ یؤ باغبان هنده اوشؤنˇ مئن آو دکود.

تا باغبانˇ چوشم مرکهꞌ دکت واورسی: «کویه شؤدری؟»

مرکه بگوت: «شونم فلکه بیاجم.»

باغبان بگوت: «چی خأن اونه بگی؟»

مرکه بگوت: «اگر اونه بیاجم دؤنم اونه چی بگوم، هیزارته زاغ دنم.»

باغبان بگوت: «تی گبه بزن. مو فلکم.»

مرکه بگوت: «اوول بگو بئینم ای خالؤن چیسن؟»

باغبان بگوت: «ایشؤن زمینˇ آدمؤنˇشؤنه.»

مرکه بگوت: «می شی کمینه؟»

باغبان یته تشنا کوجی خاله نوشؤن بدأ کی پورعطشی جی ترکه وئیته بؤ. مرکه پورخشمی أمرهꞌ فلکˇ کولˇ جی بولویه چیک بزه' ؤ آوˇ سره وگردأنی خو خالˇ طرف. اساسی کی سیرابابؤ، بگوت: «خا این دورؤسسابؤ. ایسه بؤگو بئینم چره او پیلامایی وینی همیشک خارنه؟»

فلک گونه: «اونˇ وینی مئن یته لعل دوماسده ؤ اگر موشتˇ أمرهꞌ بزنین اونˇ سر، لعل کنه ؤ مایی حال جا هنه.»

مرکه بگوت: «فلؤن شأرˇ کیا چره همیشک شکست خؤره ؤ تاسه اسهꞌ دوشمنده شیکست ندئه؟»

فلک اؤجا بدأ: «او کیا زن هیسه، خؤره مرداکؤنˇ نقشه در بیأرده. اگر نخأنه شکست بوخؤره وأ شوهر بؤنه.»

مرکه بگوت: «خا. او ورگ کی همیشک اونˇ سر درد کونه، اونˇ دوا چی ئه؟»

فلک اؤجا هدأ: « اگر یته یوخا آدمˇ سرˇ میجهꞌ بوخؤره، دئه اونˇ سر درد نئیره.»

مرکه شاد ؤ خنده کونه فلکˇ جی جودا وکت ؤ وگردس. دریا لک پیلامایی اونˇ رافا هیسأبؤ. تا مرکهꞌ بدی واورسی: «اونه بیاتی؟»

مرکه بگوت: «آها. اوول مه ره ببور دریا او طرف، ایمأ مو تأ گونم.»

پیلامایی مرکهꞌ ببورد دریا اوطرف. مرکه بگوت: «تی وینی  مئن یته لعل دوماسده ؤ بومؤنسه. ای نفر وأ یته موشت تی سره دکأره تا لعل بککئه ؤ خلاصابی.»

پیلامایی بگوت: «بیه خؤره دکأر ؤ لعلن ویگیر.»

هرچی بدبخت پیلامایی ایلتماس بکود، مرکه قؤبول نکود.

کیا اونˇ چوم رافا هیسأبؤ. مرکه وختی اونˇ ور برئسی ؤ قضیهꞌ واگویه بکود، وه ره بگوت: «هسأ کی تو می رازه بفأمستی، بیه ؤ هیکس نفأمسأر مه ره بگیر ؤ می جا بنیش کیایی بکون.»

مرکه قؤبول نکود. بگوت: «نأ، مو کیایی خأنم چیکار؟ می خاله پورآباتم.»

هر چی لاکو ایلتماس بکود مرکه قؤبول نکود. بومأ ؤ بومأ تا برئسی ورگˇ ور.

ورگ بگوت: «آدمیزاد، ها سرحالی! اونه بیاتی؟»

مرکه بگوت: «آها، تی سردردˇ دوا یته یوخا آدمˇ سرˇ میجه ئه.»

ورگ بگوت: «خا. را مئن تی وأسی چی تفاق دکفت؟»

مرکه سیر تا پیازه ورگˇ رئه واگویه بکود کی چوتؤ مایی لعل ؤ کیایی یه قؤبول نکوده، چون خو خاله پورآباته ؤ دئه اوشؤنه احتیاج نأره.

ورگ یه مرتهꞌ بپپرس ؤ مرکه گردنه بگیت ؤ اونˇ سرˇ میجهꞌ دربیأرد ؤ بگوت: «تی جی یوخاتر کوجار تونم گیربیأرم؟»

 

 

نیویشتن کس: صمد بهرنگی

....

افاقه : فایده

بیاجم: پیداکنم

خوسن: برای خودم

حلقضیه: چاره اندیشی

شأر: شهر

کیا: پادشاه

وورؤتن: فرارکردن

ایسکلئه : کمی

خال: کرت

زاغ: فحش

چیک بزه': قاپید 

یوخا: احمق

دکأره: دکأشتنˇمصدرˇجی،زدن

لعلن:لعل+ن=لعلهم