لیست (می شئر)

۱. تشکه

۲. سۊتته پاچˇ شئر

۳. رادٚوار

۴. هوادار

۵. رحمینی‌بال

۶. هممت

۷. رهأىی

۸. هاویر

۹. مه-ر ؤ مۊ

۱۰. خاورمیانه

۱۱. نیمجه

۱۲. دیوار

۱۳. مئن‌خۊرتاو

۱۴. سۊ رچی

۱۵. درازˇ شئر

۱۶. پاچˇ شئر

۱۷. حق

۱۸. خشم ؤ کینه

۱۹. آفتابکاران

۲۰. آدمˇ کۊته

خط گیلکی

زبان گیلکی متأسفانه دارای خطّی مختص به خود نیست و به همین دلیل گیلکان برای نوشتن به زبان خود مجبور به استفاده از دیگر  خطوط مستعمل در سرزمین کاسپین می‌بوده و می‌باشند.

با آغاز مشروطه و افزایش آثار مکتوب به مرور آثار زبان گیلکی هم رو به ازدیاد نهاد و در این بین آن‌چه باعث آزار خواننده‌گان آثار گیلکی بود، نبود خطی مشخص و مدون برای کتابت آن بود. به طوری که هنوز هم این معضل برطرف نشده و هر اثر و هر  نویسنده‌ای سبک مخصوصی را برای نگارش اثرش برمی‌گزیند که حتی خود نویسنده (یا ناشر) هم قواعد نگارش خود را رعایت نمی‌کند.

چندی‌ست رسم‌الخط گیله‌وا گوی سبقت از همه‌گان ربوده و بیش از دیگر آیین‌های نگارش مورد پذیرش جوانانی که به گیلکی می‌نویسند قرار گرفته‌است. اما خب هر خط به‌هر حال ایراداتی دارد که باید به مرور زمان رفع و رجوع شود.

نگارنده علی‌رغم این‌که معتقد به استفاده‌ی بهینه و بهبود یافته‌تر از رسم‌الخط کیسوم هستم اما با توجه به شرایط موجود راه‌حل دوخطه شدن را بیش از همه می‌پسندم. به این معنی که هر نوشتار گیلکی به دو نوع گیلکی (لاتین) و گیلکی (عربی) نگارش شود. به همان شیوه که امروز بر سر بسیاری از مغازه‌ها این دوگونه‌گی خط را شاهدیم.

حال که این دوگونه‌گی مورد پسند است راه‌حل من هم به این شرح است:

گیلکی (عربی):

گیلکی عربی خطی‌ست که به انواع گوناگون در طی این سال‌ها مورد استفاده قرار گرفته است. مهم‌ترین نوع آن خط گیله‌وا می‌باشد که در مجله‌ی گیله‌وا و در میان برخی فعالین (با اندکی تفاوت) استفاده می‌شود.

پیشنهاد من هم براساس همین خط (گیله‌وا) است که تغییراتی در آن اعمال کرده‌ام.

 

گیلکی (لاتین):

گیلکی لاتین که در ابتدا همانند خط رومیایی نوشته می‌شد (و همچنان هم مستعمل است) و سپس به صورت خط کیسوم مورد استفاده قرار گرفت؛ که البته به دلایل مختلف (از جمله اتهام‌های گوناگون تجزیه‌طلبی و عامل استعمار و ...) مهجور مانده‌است.

پیشنهاد من هم براساس همین خط (کیسوم) است که تغییراتی در آن اعمال کرده‌ام.

 

در قسمت بعد به‌مرور به معرفی این دو خط خواهم پرداخت.

 

یا حق

گلایه

گاگالف ایرا اورا زاکؤن نیشنن گب زنن ؤ گاگلف گبایی زنن گه آدم دیل سوجه ای وؤت ایجور گلایه هیسه اوتؤچی گبؤنˇ رئه:


آمو تنبلیم ؤ نخأنیم ایچی بیاموجیم هینˇ وأسر این ؤ اون کول ننیم أمی کم کاریه.

آمو نیشنیم خؤنه ؤ أمی محل ؤ شأرˇ مئن گیلکی گب زنیم (کلمجین یا شیرین، شیونˇ قؤلی) ایمأ یته دئه گیلک یئنیم ؤ اونˇ گبˇ ویشتری أمه ره هلی نبونه، ایمأ جنگ شورؤ بونه. این گونه می گیلکی اصیله اون گونه می شی اصله.

آقا جان اصل اینه گه همه گیلکی گب بزنیم.

مرکه سوئیس مئن چنته رسمی زوؤن دأره أندی جنگ ؤ دعوا نأرن ایمأ آمو یته زوؤن دأریم مننئم کسنˇ أمره' کنار بی ایم.

1.     تحصیل به أمی ماری زوؤن یته خوجیر خاوه گه فعلن عملی نیه پس نخأنه اونˇ غورصه' بوخؤریم.

2.     اگرن قرار ببون تحصیل به گیلکی را دکئه (گه أمی همه نأجه هینه) چی عیب دأره هم خورتاو طرف ببون ؤ هم خورخؤس ؤ هم گالشی؟

آقا معیار چاؤتنˇ جا بی اید ایلجار بؤنید، ایسکلئه هخسأی بؤنین تونین ناقلن ایپچه شیمی غیرهمشأری گبؤنن بفأمین.

ولله سخت نیه فقط وأ هخسأی بؤنین.

شیمی شأر اسه' موهم نیه، می شأر اسه' موهم نیه، اونچی گه موهمه هسأ گیلکیه نأ خورتاو ؤ خورخؤس ؤ ... .

یته وؤت پئروز (پریروز) بوخؤندم گه کورد ؤ لورانˇ تفاوت بؤ، پور خورم بؤ. یته این بؤ:

یته کورد، کوردان زوؤن ؤ فرهنگی تؤفیرؤنه خوشؤنˇ پیلگی جی دؤنه ولی یته لور ای تؤفیرؤنه ایتؤ یئنه گه جودا ایسن لوران.

چندی أمه ره مؤنه. نأ؟

ولله ایته چی تؤفیر أمی زوؤنˇ رئه نعمته. ایسه هی بگید نأ مه ره هلی نبونه. خیلی معذرت خأنم ولی می کلˇ سر فدا. خا چی بؤنیم؟ چون خؤره تنبلیم وأ همه چئه بزنیم دؤسأنیم؟

ایسکلئه هخسأی بؤنیم

هیچ ایراد نأنه مو لاجؤنی ئنˇ موسؤن ندأنه جأ بنویسم نأنه یا رشتی ئنˇ موسؤن کمته جأ بنویسم کویته

هوتؤ گه کین دیمن بونه

لاجؤنی نی تونه می موسؤن بگون خؤرم ؤ نگون خؤنم ؤ رشتی نی تونه بگون بئیتم ؤ نگون بیگیفتم

أمی تنبلیه دبخؤنˇ کول ننیم ؤ قبول بؤنیم گه نیشتیم آسمؤنˇ جی أمه ره راه حل بیه.

والسلام

نامه به مسئولین آموزش و پرورش گیلان

خودا نؤمی

 

متن زیر نوشته ی دوست عزیز و نادیده ام مهدی گلپور خطاب به مدیر کل آموزش و پرورش استان گیلان (و دیگر مسئولین و دلسوزان) است که به نکته ای مهم اشاره شده و امید داریم مسئولین چاره ای بی اندیشند.

شما رو به مطالعه ی این متن دعوت می کنم:

 

همه ی اون چیزی که شیمی زاکان خوشانه مدرسه ئانه میان درباره ی زبان ِ گیلکی یاد گیرن هَن چند خطی ایسه که عکسه دورون دینید. همین.
پارسال در اَ باره بنوشتیم و الانم که مدرسه ئان بازا بوسته وقت مناسبی ایسه که دوباره اون مطلبا بازنشر بوکونیم و یادآوری بوکونیم .

سخنی با مدیر کل آموزش و پرورش استان گیلان همه ی هیچ!!!

گویش اصلی مردم گیلان *گیلکی*است و گویشهای دیگری نیز در بعضی مناطق گیلان وجود دارد .

در نواحی غربی و شمال غربی گیلان که تالش نشین است گویش*تالشی* و در مناطق کوهستانی گویش *دیلمی* رایج است .

در برخی مناطق آستارا و تالش و رودبار زبان *ترکی* هم متداول است.
گیلکی: گیلکی از گویشهای ایرانی است (برخی محققان گیلکی را یک زبان میدانند) که در قسمت گیلان و دیلمستان متداول بوده و هنوز مردم استان گیلان آن را در گفتار به عنوان زبان مادری خود به کار میبرند . گیلکی مشتمل بر دو گویش متمایز در دو ناحیه غربی و شرقی است (بیه پس و بیه پیش) یکی گویش رایج در رشت و بندرانزلی و لشت نشا و صومعه سرا و کوچصفهان و دیگری گویشی که در لاهیجان و لنگرود و رودسر متداول است.

زبان گیلکی از خانواده ی زبان پهلوی است . واژه های زیادی در گیلکی وجود دارد که ریشه در زبان پهلوی دارد . مانند کلمه ی *کفتن* که در فارسی *افتادن* و در پهلوی *کفتن* است و یا کلمه ی *واش* در گیلکی که در فارسی به معنای *علف* و در پهلوی همان *واش* است . واژه ی *دیم* به معنای *چهره و رخسار* ریشه ی اوستایی دارد و در منابع قدیم فارسی دری استعمال میشده است ولی اکنون دیگر رایج نیست در حالی که در گیلکی همچنان متداول است .

با وجود اهمیت زبان گیلکی و قدمت تاریخی آن متاسفانه در سالهای اخیر بسیار از واژگان گیلکی به بوته ی فراموشی سپرده شده است که علت آن متداول شدن زبان فارسی در فرهنگ اکثر خانواده های گیلانی است.

چیزی که بوجور ِ جا بیدایید و بخوادید: درس ِ 9 از کتابِ استان شناسی گیلان بو که الان در دبیرستانای گیلان به شیمی زاکان تدریس به .

یعنی همه ی اون چیزی که شیمی زاکان درباره ی خوشانه زبانِ اساطیری و اجدادی یاد گیرن هَن بو!!

هَمَش 12 خط در یک ورق !!!

12 خط درباره ی ایتا اقیانوس!!!

12 خط آموزش دَئَن درباره ی اقیانوس یعنی هیچ !! اون چیزی که کتاب ِ میان بنوشته یعنی همه ی هیچ!!!

اگر اَن کیتاب قرار بو که در همه ی کشور تدریس ببه هیچ ایرادی ناشتی که اَقَدَر کوتاه درباره ی زبان گیلکی توضیح داده ببه . زاکای بقیه اقوام ِ ایرانی همینقدر هم درباره ی امی زبان بدانن کفایت کونه . هَتویی که امی زاکان هم اگر همینقدر درباره ی کوردی یا تورکی یا بلوچی بدانن اوشانه ره بَسته . ولی اَن کیتاب فقط در دبیرستانای امی استان درس داده به .یعنی فقط زاکای گیلک اَن کیتابا خوانن. پس لازم بو که خیلی گسترده تر درباره ی خوشانه زبان بدانن و بخوانن !

اَتویی واقعا احساس کونید شیمی زاکان چیزی درباره ی خوشانه زبان یاد گیرید ؟

آخر چی معنی دهه که ایتا زاکی که اونه زبان ِ مادری و بومی و جد و آبادی گیلکی ایسه در باره ی خو زبان فقط 12 خط آموزش بیدینه ؟!!

درباره ی تالشی وضع از اَن هم بدتر ایسه و فقط 3 خط !!!!!! آموزش دینه.
البته باید شکر بوکونیم که حداقل دو تا موضوع ِ مهم در هَن متن کوتاه ِ میان عنوان بوبوسته :

1-   برخی محققان گیلکی را زبان میدانند و نه یک گویش ..

2-   به علت متداول شدن زبان فارسی در فرهنگ خانواده های گیلانی بسیاری از واژگان گیلکی به بوته ی فراموشی سپرده شده است ...

زبان گیلکی به شدت در معرض خطر ایسه . کمی امی دور و برا نیگا بوکونیم متوجه بیم که هر روز استفاده از گیلکی در گفتار ِ مردمِ جامعه کمترا به .متاسفانه خیلی از پِئر و ماران ( به خصوص نسلای جدید ) نه تنها علاقه ای نارن که اوشانه زاک گیلکی یاد بیگیره حتی به شدت سعی کونن که زاکانَ از گیلگی شونوفتَن هم دورا کونن !! حتما شِمِره هم پیش بامو که ایتا تازه زاک ِ وَر ایتا کلمه ی گیلکی بوگوفتابید و اون زا ک ِ مار شَمَره بوگوفته : پیشِ بچه ی من گیلکی حرف نزن !! لهجه میگیره !!!!

البته الان مدتی ایسه که دینیم کم کم اَن وضع در حال ِ تغییر ایسه . به خصوص میان ِ خانواده های طبقه روشنفکر و همچنین بخشی از خانواده های طبقه ی متوسط شهری که پئر و مار تحصیلکرده ایسید .

خُب خانواده کَرا کم کم متحول به و امید ایسه که با کمک ِ اَجور خانواده ها بقیه ی مردوم هم به گیلکی گب زئن تشویق ببید .

ولی اَن کار نیاز به کمک ِ سیستم ِ آموزشی هم داره . فعلا در امی مملکت علیرغم اینکه طبق قانون اساسی اَ امکان وجود داره که در مدارس ِ هر استان به زبان ِ هون استان تدریس صورت بگیره ولی به هر علت اَن کار انجام نبه .

تنها درس و تنها کتابی که به طور اختصاصی در باره ی گیلان ایسه و فقط به گیلان ِ دانش آموزان تدریس به هَن کتاب ِ *استان شناسی گیلان* ایسه که در مقطع دبیرستان تدریس به .

اگر نخائیم امی زبان هم مثل ِ بعضی زبانهایی که از بین بوشایید - و الان هیچ متکلمی نارید - از بین بشه باید امی آموزش و پرورش کمک بوکونه .
چه اشکالی داره که مدیر کل آموزش و پرورش استان گیلان دستور بده که در همه ی دبیرستانهای گیلان اَ کیتاب باید به زبان ِ گیلکی تدریس ببه ( و یا به گویشِ هون منطقه مثل تالشی یا دیلمی یا ...) ؟؟؟ نه تنها اشکال ناره بلکه ایتا خدمت ِ بزرگ هم ایسه .

البته باید حتما گفته ببه که انصافن درنوشتن ِ هَن کیتاب خیلی زحمت کشیده بوبوسته . امان گیلکان آدمای منصفی ایسیم و همیشه در کنار ِعیب و نقص ِ ایتا کار به خوبیای ِ اون کار هم توجه کونیم و بابتش تشکر کونیم . در بخش تاریخش اَمی زاکان یاد گیرید که اوشانه استان و منطقه و اوشانه آبا و اجداد در طول تاریخ ِ قدیمی ِ خودشان ( که از قوم آریایی هم پیشتر بون ) هیچوقت مستعمره و بنده ی هیچ حکومتی نوبوستایید . همیشه خود مختار و آزاد و با اختیار بوبوستایید . وقتی ایتا زاک ِ سوماسرایی هَن کیتاب ِ میان خوانه که سربازان ِ گیلانی در تولم شهر (بخشی ازالان ِ سوماسرا) حتی ارتش ِ مغولا شکست دهید و اوشانه فرمانده یَ به درک واصل کونید( قُتلُغ خان امیر الامرای سپاه ِ مغول ) به خو تاریخ افتخار کونه... هتویی ایتا زاک ِ لاجونی و یا انزلیچی و یا تالشی و یا رشتی وقتی در هَن کیتاب فهمه که چقدر اونه منطقه تاریخ ِ پور افتخاری بداشته به خو شهر و منطقه افتخار کونه .

چند تا از پیله کسانِ گیلان هم معرفی بوبوسته . دو سه تا ضرب المثل و چند بیت شعرِ گیلکی هم داره . آمار و اطلاعات ِ خوبی به زاکان یاد داده به . جداول ونموداران و عکسای خوبی داره که نشان دهه برای تهیه ی اَن کتاب خیلی زحمت بکشایید و خیلی کار ِ کارشناسی بوکودایید .

ولی انصافا درباره ی زبان ِ گیلکی در اَن کتاب کم توجهی بوبوسته.
فکر کونم خیلی گب بزام . خا چی بوکونم؟ می دیل سوجه می زبان ِ ره . دانم که شما هم هتویی ایسید .

دِ تماما کونم .فقط دو تا بندِ میان می گبا جمعبندی کونم و البته به فارسی گویم که اگر خودا یاری بوکود و ایتا مسئول و دست اندرکار هم بتانست می نوشته یَ بیدینه متوجه ببه :

1-    با توجه به اینکه کتاب ِ درسی * استان شناسی گیلان * تنها در استان گیلان تدریس میگردد و مهمترین هدف از تدوین و تدریس این کتاب آموزش فرهنگ ِ بومی ِ گیلان به دانش آموزان گیلانی و آشنایی آنها با اوضاع تاریخی اجتماعی فرهنگی استانشان است تا در آینده که تبدیل به مدیران و مسئولین فردای این مرز و بوم گردیدند بتوانند با نگاه عمیق و آشنا به رفع مصائب آن قدم بردارند . از مدیر کل آموزش و پرورش استان گیلان انتظار داریم با اندیشیدن تمهیدات لازم و انجام هماهنگیهای مورد نیاز ترتیبی اتخاذ گردد که کلاسهای تدریس این درس در دبیرستانهای استان گیلان با زبان گیلکی تشکیل گردیده و تدریس فرهنگ ِ بومی این استان به دانش آموزان هر منطقه با گویش همان منطقه صورت پذیرد .

2-    قشر زحمتکش و فرهیخته و بی مدعای ِ فرهنگی و معلم و دبیر میتواند کمک شایانی در احیای گپ و گفتِ گیلکی در محاورات اجتماعی داشته باشد . از این عزیزان علی الخصوص دبیرانی که مشغول به تدریس درس * استان شناسی گیلان * هستند استدعا داریم با توجه به اینکه موضوع زبان گیلکی در این کتاب در حداقل ممکن گنجانده شده است تلاش نموده و با استفاده از دانسته های گرانبهای خود و مطالعه و جستجو در جهت کسب منابع بیشتر و ارائه آنها در کلاسهای این درس و تکلم به زبان گیلکی ( و یا گویش همان منطقه ) در کلاسهای این درس گامی بزرگ در زنده نگهداشتن و فراگیر شدن ِ زبان گیلکی در میان نسل امروز و فردای ما داشته باشند . اگر چه هنوز چنین دستوری از مراجع مربوطه به آنها ابلاغ نگردیده است ولی معلمین محترم و باذوق میتوانند با ابداع و ارائه ی روشهای تدریس نوین در کلاس و ارایه و انتقالِ این پیشنهادات به مسئولین ِ تصمیم گیرنده و استفاده از روشهای ارزشیابی ِ کیفی در بارِم ِ نمرات امتحانات ِ درون کلاسی ِ این درس کمک شایانی به احیای زبانِ در خطرِ انقراضِ گیلکی نمایند .

 

شیمی کوچیکم : مهدی گلپور مرکیه-هجدهم کورچ ما 1588 دیلمی (گیلکی) - دوم مهر 1393 شمسی

پی نوشت : جملاتی که در این متن آمده عینا مربوط به متن درس کتاب سال تحصیلی 92-93 بوده . متاسفانه در چاپ جدید برای سال تحصیلی جدید مشاهده میشه که برخی تغییرات در متن اعمال شده . مثلا عبارت ِ " برخی محققین گیلکی را یک زبان میدانند "حذف شده و در بعضی جملات به عنوان "زبان" و در برخی دیگر از جملات به عنوان "گویش" مطرح میشود و تکلیف دانش آموز دراین باره مشخص نمیشود.

 

Ijbari

یته خورم هوسنی پادرا وندیدادˇ جی چارته پولکˇ مئن


بعدˇ هزار سال تلاش من بتانستم آقای مهندیس ببم. اسا چی نوبته؟ سربازی. باید دو سال دولتˇ رئه زنای ببم ؤ هرچی اون گه من گوش بدم. اختیار تعطیل!

اعزام روزه سوایی ویریشتم. می ساکه دَوستم. هرمله کسم جه ترس جورأت نره بایه مه ره بدرقه بوکونه. اعصاب تعطیل! دوزد گیرم بزم!
تنهایی ویریشتم بوشوم. ایبار بیدم چی دینی. کس کسه راه نیه. هن هزار سرباز؟ چی خبره بره'؟ بشوم دورین. مه ره معرفی بوکودم ایتا خاشˇ دوچولکسته سرباز بوگوفته: برو اونجا. هزار نفر آدم ایسه بو اویه. هتو مه ره گردˇ گیج زئییم بیدینم کیه تانم پیدا بوکونم. یهو اینفر جه پوشت می تکه سوقولمه بزه. واگردستم فندرستم کی ؟.................گودرز!
گودی؟ تو ایه چی کونی رئی؟ 
اومدم خدمت دیگه...ایتا مرگˇ لبخندم زنده بو کی نوگو. می دیل خاستی أنه جه وسط دازˇ مره' نیصفاکونم.
البته مه ره خوش بامو. قراره می دوران خدمت خیلی زیبا بیبه. دنیدی کی مرداکان دو سال شیدی ایجباری تا آخر عومر خاطره تعریف کونیدی. گودرز بینیشت می پهلو. خو عینکه کی کشˇ أمره' دوسته بو خو سره جابجا بوکود. باد توده' خو گولی چاله یه بوگوفت:
"زندگیه دیگه..گاهی وقتا سخت میشه..ولی باید تحمل کرد"!!!!!!!!!!
آقا مه ره دینی. مه ره باور نمویی. گودی ؤ أجور گبان؟
گودی؟ تی حال خوبه رئی؟ تی سره جایی فاکوفتی؟
حرف نزه. أمه ره دوخادید کی ویریزید بأ بیشید تهران! امنم خوشحال. آخ جان. هر پنج شنبه جمعه واگردیم به خانه. بوشوییم تهران. أمه ره به خط بدشتید. آقایون میرن شهرشون. کچل میکنن با لباس گرم میان. باید اعزام بشن سیرجان!
سیرجان کویه ایسه بره'؟ اصن نقشه دورین نهه؟. آخر نیروی دریایی بیابانˇ وسط چی خایه بوکونه؟ أمن فک کودیم نیروی دریایی یعنی باید حتما آوˇ لک (ور) بیبه. من ویریشتم بوگوفتم آقا نمیشه بریم حسن رود؟ اونجا هم نیروی دریایی هستا.... بوگوفته لال بمیر..ارتش چرا نداره!
آقا أمن بوشوییم ؤ کچله کودیم ؤ واگردستیم ؤ غوریب دم چنته اتوبوس راه دکفتیم سیرجانˇ طرف. اسا می هم دوره ای یان جغرز مو ؤ گودرز الباقی همه کویه شینید؟ دانشگاه شریف! همه بچه درسخان. همه دانه صورت هاچین برسه لاکویانه مانستن. مامانم اینا !
ساعت دویˇ شب فارسه ایم سیرجان. زمات؟ اسفند ماه. هاچین سرمایی جا أمی چکره پرکستی. دست به آب لازمیم شدید. أمه ره به خط بوکودید. گودرز بسه می جلو. أنه خابم آیه. هاچین دگرا خؤره.
ایتا چاغˇ درجه دار بامو جلو. بیسمی الله رحماند رحیم! اینا سیرجان هَستِه! همه چی هسته! شما سرباز هسته! کلا فقط هرچی گوفتی اونه پوشتم ایتا کرمانی لهجه أمره' ایتا هسته چسبانه ای. انگار نقطه سر خط بوبوسته بی.
آقایان برن پتو بگیرن!
پتو نوگو. هاچین فرفره. بره أمن أ پتو أمره' اینجا میمیریم کی؟ گودرز اسه' ساکت. حرف نزنه. من احساس بوکودم ایتا روشنگری خاصصه برسه. به هر حال بیابان خوره هیزار ته جریان دره. پوتِیه کی فاگیفتیم، أمه ره بوگوفتید انگوشت بزنید. ایتا استامپم نهه بو. أمن انگوشت بزه ایم ...هرچی بگردستیم کاغذه دزمال ننه بو. أمی انگوشته بمالستیم ایتا سیفیده دیواره . انگار هزار ساله سربازان او دیواره انگوشت مالستید. منم تمام می انگوشته جوهره واسوخانم دیواره. بوشوییم صفˇ دورین.
پوتِی فاگیری عملیات یا سرما رمزˇ مره' تمام بوسته بو. یهو ایتا افسر بامو بوگوفت: کی انگوشتشو مالیده به دیوار؟
هیچ کس خو دزه' راسته' نیگیفت.

 اقایون بشینن...برپا...بشینن...برپا!
من تمامˇ او مددتˇ مئن فکر کودنده بوم کی چرا بشینن ولی برپا؟ چوتؤ همه گی نیشینیم بعد اینفری ویریزیم؟ شمه ره عذاب ندم..تا ساعت 6 صبح یعنی به مدت دو ساعت أمه ره بشین پاشو بده اید. او کافرˇ سرما دورین هاچین عرق فوگویدم کی همساده سگ زواله میأن فونکونه...
آقایون برن صبحانه! فیهه'...ایبارم أمه ره آدم حیساب بوکودید. هر نفر ایتا نصفه بربری ، ایتا چایی قاشوق هویجˇ مورببا، ایتا یکنفری کره... قاشق ناریم. ظرف ناریم. دستم کی هاچین یک من واجه.
گودرز اسا پیدا نیه؟ ره گودی؟ گودی؟ کویه بمردی؟ اره بگرد اوره بگرد. بیدم گودی بیچاره جه زورˇ خستگی، دورسوفته گدایانˇ مانستن، موستراح درˇ پیش خوفته! تا فارسم أنه بیداره' کونم بیدم هو دیوانه افسر فارسه.
این کیه؟ لقده أمره' أنه بیداره' کود. گودرز هوتو خوفته بو ننم چی خواب بیده بو ویریشته خو دسته تاوده افسرˇ گردن أنه بغلأکود بنا بوکود مرداکه دیمه ماچی دأن! آقا أمه ره دینی. من بوگوفتم دئه گودرز بمرد. حتمن أنه اعدام کونید.
افسره أنه تاواده او طرف بوگوفت بی شعور احمق.. مگه مریضی؟ این چه کاریه. مرتیکه بدمت بازداشت چشمات باز شه؟ مرتیکه الاغ!
یهو گودرز لبخنده أمره' بوگوفته جناب سروان من رو تاحالا هیش کی با لقد بیدار نکرده بود. من عاشق شما هستم. شما بهترین خاطره زندگی منو رقم زدین!!!!!!!!!!!
افسرˇ دیمˇ خون فوتورکست. ایتا لقد بزه أنه چکره میانه کی مه ره  او راهˇ دورˇ جی درد بیگیفته. ....برو گم شو توی صف مرتیکه احمق!
گودرز فلنگان بامو أمی ور. 
ره گودی دیوانه ای مگه؟
نه بره'... بهترین کاری بود کی میتونستم بوکونم.. تا آخر آموزشی اینا رو من یه حساب دیگه باز میکنن!

Gilөkim

ما گیلکیم

ما گیلکیم. چرا؟ چون زبانمان گیلکی ست. مگر نه اینکه نظریه نژاد آریایی نام خود را از نام زبان آریایی گرفت؟ و مگر نه اینکه نژاد آریایی خونبارترین جنگ های تاریخ را به راه انداخت؟ پس چرا ما برای نامیدن خود از نام زبانمان بهره بگیریم؟

 

چرا از نام های باستانی و تاریخی همچون کاسپی، کادوسی، آماردی، تپوری، دیلمی و ... استفاده نکنیم؟ می دانیم که دیلمی را بازمانده آماردان، و گیل ها!!!!! را بازمانده ی کادوسی ها و مازنی ها؟!؟!؟!؟! بازمانده تپوری ها هستند. (هرچند بنا بر برخی اقوال تالشان بازمانده ی کادوسیان هستند) و این هرسه گروه هایی از کاس ها.

 

امّا من که از اهالی کلاچای هستم و شهرم به نوعی مخلوطی از جلگه نشینان و کوه نشینان است در کودکی خود و قبل از مطالعه پیرامون تاریخ گیلان و ایران در منطقه ی خود سه دسته و گروه می شناختم:

 

 1- گیله مرد: کسی که کار کشاورزی می کرد.

 

 2- کلایی: کسانی بودند که در ییلاقات باغ داشتند و در فصل برداشت به مناطق کوهستانی مراجعه می کردند و پس از آن باز به جلگه برمی گشتند.

 

 3- گالش: کسانی بودند که دارای گله بودند. (در واقع امر پدرانشان دامدار بودند ولی آنها به جلگه آمده بودند، به هر دلیلی).

 

نباید از حق گذشت که دو لفظ کلایی و گالش با بار معنایی تمسخرآمیز و برای به سخره گرفتن این افراد توسط دیگران استفاده میشد و حتا هنوز نیز استفاده میشود اما نه به شدّت گذشته. با مطالعه در تاریخ ایران با دیلمیان آشنا شدم. اما هرچه بین مردم و مناطق گشتم جز روستای دیلمان (که به قول دوستی شاید پایتخت دیلمستان بوده) دیگر هیچ نام و نشانی از دیلم ندیدم (شاید کم گشته ام). و در صورت وجود آثار عینی تمامی این آثار نابود شده اند.

 

دیلمستان هم اظهرمن الشّمس است که اصلن گیلکی نیست (همانطور که تپورستان/طبرستان).

 

دیلمان هم که در واقع فارسی شده ی دیله مؤن/دیلˇ مؤن، است. دیل: درون. مؤن: پسوند مکان. و راجع به معنای دیلمان چیزی نمی دانم.

 

دکتر افشین پرتو: «ما یک سرزمین وسیع داریم که به آن می‌گفتند دیلم. دیلم از سپیدرود تا شی‌‌رود در تنکابن را در برمی‌گرفت از فراز البرز تا کنار دریا.

...عضدالدوله‌ی دیلمی، او دیلمی است. یعنی باشنده‌ی گوشه‌ای از دیلم. او اهل روستای لیش در دو کیلومتری سیاهکل است یعنی جلگه‌نشین است و جایگاه زندگانی‌اش ربطی به کوهستان ندارد.»

 

باری؛ ما در سرزمین کاسپین گیله مردی نداریم که اصل و نسبش به گالشان نرسد. چه، تمام چند سده پیش جلگه جای زیستن نبوده و حتا در همین کلاچای ما تا دهه 70 هنوز در منطقه ی شهری باتلاق و مکان های غیرقابل اسکان به وفور قابل مشاهده بود. پس ما اگر با دید تاریخی به قضیه بنگریم همه از نسل گالشانیم. و همین گالشانند که امروزه برای فرار از به سخره گرفته شدن به عنوان دیلمی رجوع میکنند.

 

چیزی که در بین گالش های متولّد دهه های 30-40 شمسی هم به ندرت دیده می شود.

 

ما گیلکیم!

 

چرا گیلکیم؟ چون تنها عامل اشتراکی بین تمام مردم جنوب کاسپین همین زبان گیلکی است.

 

گیلک را به دیده  جلگه نشینِ کشاورز، صیّاد، کارگر، راننده و ... فرض نکنید. مقصود از استفاده از نام گیلک یکی کردن و یکی دانستن گیله مرد و گالش و کلایی و چارودار و مالا و ... نیست (به نوعی که دیگران می گویند هرگز گیل و دیلم را یکی نگیرید) همانگونه که گیلک می تواند گیله مرد باشد می تواند گالش باشد. می تواند جراح مغز و استخوان باشد و می تواند دزد و هرچیز دیگری باشد. ما برای نامیدن خود به غیر گیلکان نیازمند داشتن نامی کامل و جامعیم.

 

تورک ها در چندین استان ایران و چند کشور ساکنند امّا همگی خود را تورک می دانند و می نامند. کوردها هم همانند تورک ها. و اعراب و بلوچ ها و ترکمنان و ... چند سالی ست جنبشی هم در میان لورها آغاز شده و آن ها هم علاوه برمناطق لورنشین ایران، مناطقی در عراق را نیز لور می دانند.

 

حال ما گیلکان (ساکنین عمده ی دو استان گیلان و مازندران، ساکنین استان های گلستان، تهران، البرز، قزوین، زنجان، سمنان و اردبیل) دچار چنان جنگ داخلی ای هستیم که در صورت امکان حاضر به کشتن همدیگر هم میشویم. جز ساکنین جلگه ی گیلان و پا به سن گذشته های مازندران و کوهستان گیلان که خود را گیلک می دانند (لابد دلیلی داشته که سالخوردگان جامعه ای خود را به نامی می نامیدند.؟!)، دیگر گیلک زبانان هریک خود را به انواع نام ها میخوانند و ساکنین جنوب البرز زبان خود را نیز تاتی.

 

این در حالی ست که تات واژه ای ترکی ست به معنای غیرترک. همانگونه که ایرانی و انیرانی. نمی دانم کسانی که خود را تات می نامند چه دلیل دارند برای این نامیدن. اما من و همقطاران من نمی خواهیم دیگران ما را به نامی بنامند که سراپا توهین است.

 

من خود را گیلک می نامم و هر گیلک زبانی می تواند خود را گیلک بنامد و حتا می تواند خود را هرنامی بنامد. اما تنها نامی که باعث رفع چنددسته گی های موجود و اتّحاد می شود همین گیلک است که مختصّ ماست و نه کس دیگر.

 

 DĂMUN LӨTRIJ

 

 0331

 

Ä.X 28/11/87

 

این وانویس نیازمند نقد شماست شدید

هویت گیلک

بسم الله الرحمن الرحیم

 

پیشگفتار: هدف این مقاله پیگیری مطلبی تحت عنوان هویت گیلکی از امین حسن پور (ورگ) عزیز است و نویسنده در آرزوی گیلانی سرفراز  با گیلکانی سرفرازتر از همیشه است.

 

هویت گیلک

گیلانی، شمالی، رشتی، گالش، کلایی، گیلک، دیلمی، کاسپی، کادوسی، آماردی، ...

اسامی مختلفی ست که قدیمیان و جدیدیان گیلان زمین خود را به آن میخوانند و مخصوصن نسل جدید که در پی توهین و تحقیرهای فراوان از سوی دیگران و مخصوصن رسانه ی اصطلاحن ملی به آنان شده، به دنبال هویتی تاریخی و پرافتخار برای خود و اطرافیان خود می گردند و برای دستیابی به آن متوسل به منابع مختلفی از قبیل کتب تاریخی و مقالات فرهنگی و نوشته جات اینترنت و صحبت های دوستان و اقوام و توهمات شبانه خود شده و برای بالا بردن اعتماد به نفس خود در مقابل دیگران گاهی سخنانی خالی از تفکر زده و تعصبات بیجایی که گریبانگیر نه تنها گیلکان بلکه تمام مردم ایران است باعث فلج شدن تفکر و اندیشه ی آنها شده و متأسفانه به جای درست کردن ابرو، چشم هدف خود را نشانه رفته و خود را پیش و بیش از همه کور می کنند.

قدیمی ترین نامی که از ساکنین حوزه ی جنوب دریای کاس برده شده، «کاس» با دو زیرشاخه «کاس ـ پی» (کاس های جلگه) و «کاس ـ سی» (کاس های کوهپایه) است. پس از آنها از گروه های دیگری با نام های «کادوس»، «آمارد»، «دربیک» و «تپوری» و «گِل» (در منابع یونانی گِلای) یاد شده است. بعدها اینان تبدیل به «گیل (جیل)»، «دیلم» و «طبری» و شدند و نام و یادی از دیگر نام های یاد شده تا سال ها در یاد کسی نبود. اما تغییر اسامی همچنان ادامه داشت و «گیلک»، «طالشی»، «گالش»، «مازنی» و «کلایی» و امروزه این نام ها تبدیل  به «رشتی»، «انزلی چی»، «لاهیجی»، «رودسری»، «لنگرودی»، «یلاقی»، «رامسری»، «جیرمحله»، «جؤر محله» و هزاران نام دیگر شده است.

جوان گیلک هم در راستای حفظ هویت رو به نابودی خود سعی در نامگذاری و خواندن خود به اسامی اخیر و تمام ساکنین حوزه دریای کاس به دسته ای از نام های تاریخی می کند و نتیجه اش همانطور که همگان شاهد آن بوده ایم چیزی جز جنگ و جدل لفظی و بی نتیجه نیست و هیچ کسی (با عقیده به هرکدام از این اسامی تاریخی) حاضر به تحمل نظر مخالف نیست (هرچند در بیشتر مواقع کاملن مؤدبانه و محترمانه پاسخ یکدیگر را می دهند اما نوعی خشونت مخفی در نگارششان مستتر است).

عده ای نام «دیلم» «دیلمی» و «دیلمستان» را می پذیرند و به تاریخ پرافتخار این قوم و مقابله با هجوم اعراب به درون فلات اشاره میکنند و این مقابله را به نشانه ی نجات ایران از شر حکومت اعراب بر این سرزمین میدانند؛ اما خود در حین صحبت از تاریخ گیلان این منطقه را منطقه ای همیشه جدا از حکومت مرکزی یا در بدبینانه ترین حالت حکومتی خودمختار با پادشاهی از میان همان قوم اما جزئی از حکومت سفاک می دانند که در اولین فرصت سعی در جدایی از حکومت حاکم خونریز و سفاک داشتند. با این تفاسیر حمله ی اعرابی که (به گفته ی تاریخ نویسان مواجب بگیر) به زور شمشیر وارد ایران شده و جنایات هولناکی را مرتکب شدند اما حتی پایشان هم به گیلان زمین که به گفته ی اسعد گرگانی «جایی ست محکم» نرسید و آرزوی گیلان در دل این خونریزان تاریخ!!! ماند چه ربطی به گیلان دارد؟ گیلانی که همیشه (چه از نظر جغرافیایی و چه فرهنگی به قول همان دوستان) جدای از ایران بوده است. (1)

عده ای به دلیل موقعیت جغرافیایی محل سکونت خود نامی از اسامی یاد شده را می گزینند.

در نواحی کوه نشین علاوه بر «دیلم» به تازگی «آمارد» هم اضافه شده که براساس تواریخ حوزه حکومتی آنها مناطق کوهستانی از رودبار تا 2000 تنکابن بوده (هرچند برخی نام آمل را از این قوم و این شهر را مرکز حکومتشان میدانند(2) و عده ای هم نام آمودریا را).

در نواحی جلگه بحث بر سر نام «کاس»، «کاسپین» و نام جدیدتر «گیل» است که استان نیز به همین نام خوانده میشود و گیلانیان جلگه برای خود این حق را مفروض می دانند که گیل را برای این قوم برگزینند.

در این صفحه می توانید نمونه ای از این جنگ را در پسِ نوشتار امین حسن پور (ورگ) مطالعه کنید.

حال در این آشفته بازار اسامی تاریخی تکلیف هویت قومی ما چه می شود؟ خود را به چه نامی بنامیم؟ آیا منتظر بمانیم تا همچون تمام زندگی (جز استثنائات) دیگران از ما بگویند و ما را معرفی کنند؟ و ما همچنان چشم به تکرار مکررات بیگانگانی که هیچ از نیت آنان نمی دانیم بدوزیم تا چه آشی برایمان خواهند پخت؟ یا اینکه نه؛ دست بر زانو نهاده با همت جمعی سعی در معرفی خود (همانگونه که راجع به پیشینیانمان می گوییم) بکوشیم و خود را آنگونه که هستیم نه آنگونه که می گویند و می خواهند معرفی کنیم؟

حقیر با نظر ورگ در مجموعه نوشتار «یادداشت‌هایی درباره‌ی گیلکان 1، 2، 3 و 4» موافقم و راجع به نامی برای نامیدن مردم گیلک زبان (که خود را گیل، دیلم، گالش، کلایی، کاس، آمارد و... میخوانند) بهترین نام همان نام گیلک است که اگر بیغرضانه توجه شود تمام مردمان منطقه زبان خود را گیلکی دانسته و زبان وجه اشتراک این مردم است.

نباید برای نامگذاری به دنبال عناوینی که موجب تفرقه بین گیلک زبانان میشود رفت و با نامگذاری اسامی تاریخی جنگی بی نتیجه را ادامه داد که نتیجه ای جز عقب اقتادن و جدایی و نابودی تدریجی قومی رفت که همگی اذعان داریم که قابلیت پیشرفت دارد اما اکنون به دلیل تعصبات کورکورانه ی شرقی ـ غربی، جلگه ـ کوهپایه و .. و سیاست های دولت مرکزی نه تنها درجا نمیزد بلکه روز به روز پسرفت می کند و ما هم سر خود را زیر برف برده و از همه جا بی خبر همچنان سرگرم جدال های کودکانه ی قدیمی هستیم که خواست بدخواهان گیلک زبانان است و باعث توهین های مکرر در تمام زمینه ها و سرقت سرمایه های ما می شود.

می توان به طور مثال نام «کاس» یا «کاسپین» را برگزید و می توان اظهار کرد که اکثر گیلکان با این نام مشکلی ندارند اما آیا این نام در میان عامه ی مردم چه چیز را تداعی می کند؟ هیچ. آری هیچ. هنوز هم کسانی پیدا می شوند که با شنیدن نام «کاسپین» یاد روغن موتور کاسپین می افتند و گوینده (حقیر) را به باد تمسخر می گیرند و عده ای که می گویند این نامی انگلیسی ست یا بهانه ی مغز آتش زنِ چرخش زبان که: خزر بهتر در زبان می چرخد تا «کاسپین». پس می بینیم که نام کاس که در فضای مجازی لااقل میشود گفت اکثر کاربران با آن آشنا و به آن علاقمندند (فارغ از نوع دیدگاهشان به مسائل) در میان عامه ی مردم خارجی و یادآور کالاهای مصرفی شده است.

تاریخ (تاریخ درست، بی تعصب و بی اغراق) باید دانسته شود، اما نباید باعث دوگانگی و چندگانگی بین ما شود و خود ریشه ی خود را با تیشه ای که حاصل خون دل و رنج نیاکانمان است بزنیم.

تاریخ باید آموزش داده شود، اما نه اینکه حال خود را فراموش کنیم و غرق در گذشته ی دور و نزدیک شویم و از حال و آینده گریزان.

متأسفانه ما همچنان در دوره ی هفت ساله ی جنگل مانده ایم و این طبیعی ست که از آن دوره بسیار یاد شود و از «میرزا کوچک» بزرگ اما یادآوری و تکرار هرروزه و روزشمار نهضت جنگل به جای تأثیر مثبتی که باید از آن نهضت گرفت نتیجه اش نوعی گذشته نگری که نمونه ی پارس انگارانه ش را سالهاست در سراسر ایران شاهدیم و کسی به این فکر نمی افتد که هدف والای «میرزا» که همان کوتاه کردن دست بدخواهان و بیگانگان حریص از خاک گیلان بود که سر آخر به موفقیت نرسید و امروزه ما با جدل های کوته نظرانه ی شهر من و شهر تو باعث نفوذ هرچه بیشتر بیگانگان حریص و بدخواه به گیلان و مهاجرت گیلکان به خارج از محدوده ی گیلان می شویم. (3)

ما ابتدا باید به فکر زبان گیلکی باشیم تا دیگر روزی نباشد که متون صداوسیما را عده ای بنویسند که هیچ نمی دانند و با تغییر فعل از فارسی به گیلکی به گمان خود گیلکی می نویسند و یا در مجامع از یک متن به زبان گیلکی (با هر گویش) عاجز و ناتوان باشند و با گرفتن لهجه ی گیلکی و خواندن متون فارسی به خود بقبولانند که گیلکی را نمیشود به صورت متنی برای مجالس رسمی به کار برد و یا مانند برخی دوستان در فضای مجازی در عین اینکه میخواهند نیایشی را به گیلکی بنویسند چون سابقه ی اینگونه اعمال در گیلکی ناچیز است مجبور شوند متنی ناقص و مخلوط از گیلکی و فارسی بنویسند (هرچند تلاش این عزیزان که داعیه ای در این زمینه ندارند قال ستایش است) و مهمتر از همه؛ بعد از اینهمه شنیدن، سرودن و خواندن اشعار گیلکی همچنان اشعار گیلکی را به زبانی نامأنوس و مخلوطی از گیلکی و فارسی بسرایند و بدتر از آن اینکه این اشعار را خوانده و پخش می کنند آن هم به نام موسیقی گیلکی در حالی که شعرِ اثر، اثری تلفیقی است و در ادامه ی این روند است که شنونده ی غیر گیلک به خود اجازه می دهد تا افاضه ی فضل کرده و زبان گیلکی را تا درجه ی لهجه نزول دهند و در دلیل افضات خود انبوهی از ترانه های گیلکی را مثال بیاورند که به راحتی می توانند نیمی از آن را متوجه شوند. (4)

نتیجه این که ما باید در پی اشتراکات فرهنگی خود بوده و ضمن درشت کردن آنها از اختلافات چشم پوشی کرده تا بتوانیم ملتی سرفراز و موفق شویم و مهمترین اشتراک ما همانا زبان ماست که پیوندی ناگسستنی بین ما ایجاد کرده و ما باید با زیربنای زبان و روبنای تاریخی که سراسر آن همبستگی و اتحاد و تعامل سازنده است سعی در جذب گیلک زبانانی کنیم که متأسفانه به دلایل مرزبندی های نوین خود را از گیلکان جدا می دانند.

به امید روزی که ملت گیلک همانگونه که در زمان «میرزا کوچک» بزرگ برای آخرین بار رنگ همبستگی را دیدند مجددن متحد شده و ثابت کنند که از خواب غفلت برخواسته و آماده ی پیشرفت جامعه ی رو به انحطاط خود می باشند.

0010

1587 Kurčө mă 2

مهرشاد مهدی زاده (دامون)

 

........................................

 

1 - بنده هیچ اعتقادی به این موضوع ندارم این را فقط برای آن دسته از عزیزانی گفتم که تحت تأثیر یک مشت مورخ دروغ پرداز غرق در تصورات ضد عربی و ضد اسلامی شده اند؛ وگرنه طبق آثار به دست آمده در تمام نقاط باستای ایران از حوزه ی کاسپین تا آذربایجان، کردستان، کاشان، خوزستان، ایلام و کرمان به وضوح آثار ارتباط فرهنگی در کمال صلح و دوستی و بدون هیچ گونه نشانه ی جنگ و خونریزی قابل مشاهده است. کافی ست چشممان را به کمی قبل از 2500 سال پیش ببریم تا با زندگی مسالمت آمیز اقوام ایرانی در اوج هنر و پیشرفت آشنا شویم.

2 - که نمی دانم به چه دلیل مرکز حکومت آنان را در رودبار و مارلیک را حاکم نشین آنان می دانند. شاید مانند شاهان قاجار که ولیعهدان در تبریز و پادشاهان در تهران بودند اینان هم فرزندان خود را به رودبار و خود در آمل حکم می راندند.

3 - به طوری که شاهد بودم یکی از طرفداران داماش به طرفدار ملوان می گفت که: ما میرزا داریم شما چه؟ و به همین راحتی میرزا را به نام خود و رشتیان سند زد و این همان چیزی ست که متعصبین مخالف رشد اقوام ایرانی میخواهند و آن جنگ همیشگی بین مردم شهرهای مختلف اقوام است.

4 - یادآوری این نکته نیز ضروری ست که این گفته از ارزش شعرا و خوانندگانی که گیلکی را «کلمجین» نمی سرایند و نمی خوانند و اغلب حقیر هم متوجه ی برخی عباراتشان نمی شوم کم نمی کند و این مطلب شامل دوستانی می شود که در کار تلفیق زبان گیلکی با فارسی هستند.

Ră

آمو گیلکی زوؤنˇمئن «از»ˇ جأ سوتته کلمه دأریم: «جی، جه، جا» ای سوتته سر گب زیاد بزأن.

مو خأم یته کلمه بگوم گه اونم گاگلف «از»ˇ جأ کاربرد دأنه و شأنه اونˇ جی نی ایستفاده کودن. اون کلمه «را» ایسه.

چوطؤ؟ آمو یته جومله دأریم فارسی مئن گه گونه: «از کجا اومدین؟» یا «از اون جا اومدم» و ... گیلکی مئن هوتؤ گه دؤنین ایشؤن واگردان بونه: «کویه جی بومأین؟» یا «اویه جی بومأم». ولی یته کلمه دیگه نی هیسه گه شأنه گوتن: «کورا را بومأین؟» یا «اورأ را بومأم».

ای کلمه تا اویه گه مو بفأمسم جایی کاربرد دأره گه جومله مئن یته جیگه أمی گبˇ مئن دبون،

مثلن نیشأ گوتن: «حسنˇ را کیتابه هگیتم». ایه «را» بی معنه بونه و وأ اونه جأ «جه/جی» جی ایستفاده کودن.

یاحق

Sinө Ö

فرضیه ای راجع به شنا

در زبان گیلکی به شنا، «سینه آب» یا «سینه اؤ» می گویند. که «آب» خود تغییر شکل داده ی «اؤ» می باشد. پس یعنی اصل کلمه «سینه اؤ» بوده که به مرور و در اثر ارتباطات با زبان رسمی به «آب» در برخی مناطق تبدیل شده است. حال «سینه اؤ» را اگر به حالت محاوره بخوانیم بر «ـه» سکون نیامده و به صورت «سینؤ» خوانده می شود؛ یعنی «ـه و ا» خوانده نشده و «ن به ؤ» متصل می شود. حال واژه ی شنا را در نظر بگیرید. تابحال دقت کرده اید قدیمی ها و مخصوصن ورزشکاران قدیمی و بالاخص باستانی کار ها به شنا می گویند شنؤ؟

حال با خود فکر کنید شنا یعنی چه؟ «شنؤ» یعنی چه؟ حال ببینید «سینه اؤ» و «سینؤ» یعنی چه. یعنی سینه به آب زدن. یعنی تن به آب دادن. یعنی همان معنایی که ما از شنا می اندیشیم. به نظر من «شنؤ» همان «سینه اؤ» بوده که به «سینؤ» و با حذف «ی» و تبدیل آن به«کسره» به «شنؤ» و نهایتن «شنا» تبدیل شده است. «پس شنا واژه ای گیلکی ست.»

سینه اؤ←سینؤ←شنؤ←شنا

Tөškө

Ăqă Dăr Surx'ă Bö

Andi Mөrdum

Xu Rөk'ө Tөškө Bөzän

..................................................

آقادار سورخابؤ

أندی مردوم

خو رکه تشکه بزأن